Kamay ng Diyos
Kamakailan lang ay naispatan ng NASA ang 'hand of God'. Meron kasing isang supernova na namatay at ang pulsar wind nebula o PSR B5109-58 mula rito ay nag-react sa RCW89 na lumikha ng tila isang kamay. "We don't know if the hand shape is an optical illusion", sabi ni pareng Hong jun An ng McGrill University. Nakikita lang kasi ang image na binuo ng high-energy electrons gamit ang NuSTAR sa range na 7-25 na kiloelectron volts.
Ang nerdy masyado pero may isang malinaw: may namatay na bituin at nakitaan ito ng hugis kamay na tinawag ng NASA na 'hand of God'. Siguro dahil bihira lang makakita ng pamilyar na anyo mula sa mga nebula. Isa ang pagkamatay ng mga bituin sa mga kamatayang magandang tingnan. Ano kayang pakiramdam ng Diyos kapag may bituing namamatay?
Ewan.
Pareidolia ang tawag dito e. Isang psychological phenomenon kung saan nakakakita tayo ng mga pamilyar na hugis o anyo sa nga bagay-bagay. Halimbawa ay ang mga hayop sa ulap at mga 'smileys' sa mga botones o balat ng kahoy. Sa pagkakakita sa 'hand of God', nakikita rin ang pagsamo natin na pisikal na makita ang paggawa ng Diyos at this time ay astropisikal ito. Madalas kasi, ang mga paggawa ng Diyos ay parang nebula na randomlyng isinabog sa Milky Way. Walang pattern. Ang abstrak lang. Hindi mo ma-gets.
Isang bagay ang sigurado: 'yong kamay ng Diyos ay kumikilos at gumagawa. Hindi man makita ng pinakamataas na kiloelectron volts ang mga ginagawa N'ya, alam kong makulay at maganda.
'Yong gumigising sa'kin sa umaga, humihimas sa likod kapag napapagod, at tumutulak sa'king mangarap ng to infinity and beyond; kamay ng Diyos.
Dyord
Setyembre 24,2015
Friday, September 25, 2015
Saturday, September 19, 2015
PH Studies: State of the Knowledge (Part 2)
Kaalaman sa Antropolohiya
Si Dr. Raul Perteirra ang unang nagsalita tungkol sa Antropolohiya. Bago ito para sa akin dahil noong kolehiyo ako, magkasama ang sociology at anthropology at nagbabasa lang ng potokapi 'yong guro ko. Kaya kunot-noo akong nakinig at nagsulat kapag hindi ako napapatulala:
(1) Anthropology was a new discipline using science rather than religion as the basis of understanding society in order to improve its condition.
(2) "Human activity is significantly affecting environmental and planetraium degradation".
(3) Meron na palang strawberry na may fish genes para maiwasan ang freezing. Meron na ring kamatis na may animal genes para mainprove ang texture. Meron na ring care-robots para sa mga dementia patients. At kasama ito sa scope ng anthropological studies.
(4) Isa nga raw sa Filipinoness natin ay ang "mixed hilarity and seriousness". Parang laging required 'yong mga dignified na magjoke man lang o sumayaw. Nagpapakita raw ang katangian natin na ito na nagpapakita tayo na tao rin ang mga intelektuwal.
Hal: Si Sen. Miriam Santiago ay gumawa ng joke books at ang Stupid is Forever ay humakot ng 350, 000 sold copies and counting ayon sa taga-Anvil.
(5) Pinag-aralan ng anak ni Dr. Pertierra ang Eat Bulaga bilang isang pop culture icon.
-"it's silly and superficial appearing"
-meron itong political influence, charity works, economical power dahil nakakapagbenta sila ng produkto
-merong hard work, emotional hardwork para gawing palaging masaya ang mga tao sa audience
-"Eat Bulaga coveys a feeling of 'communitae' to its viewers"
(6) "Because pop culture is silly, that makes it silly for scholars to take it seriously" bilang subject of study. Kaya naman ang pop culture "becomes an unacknowledged culture...dahil ang "kalokohang" ito nagiging senador".
Si Dr. Michael Tan ang sumunod na tumalakay sa mga aklat na nalathala sa Pilipinas tungkol sa Antropolohiya. Hindi ko na sinulat ang mga pamagat ng libro dahil andami-dami talaga. Trivial din kasi ang talk ni Dr. Tan kaya minsan hindi ako makapagnotes, pero may ilan naman:
(1) Napakarami pa raw ng kailangang i-document sa mga oral literature natin mula sa mga ethnic groups.
(2) The more the Sto. Nino sa office ng gobyerno, the more na corrupt ito.
(3) 'Yong paglalagay pala ng tina sa beke ng mga nanay natin galing pala 'yan sa medical prophylaxis ng mga Kano noon. Nilalagyan nila ng tina ang may mga beke para pananda para i-quarantine at hindi para igamot.
(4) 'Yong chugi pala na gay linggo for patay ay mate-trace sa Pinoy Komiks. 'Yong "tsug!" kapag may sinaksak na karakter, doon galing ang tsugi/chugi.
(5) Kapag nag-aral daw tayo sa ibang bansa andaming permit na kailangan, kapag sila ang nag-aral sa Pilipinas ay basta na lang aalis without sharing their studies to us. 'Ni wala man lang symposiun o kopya ng studies na iniiwan. Tapos, sa mga National Geographic Mag malimit ipakita na primitibo pa rin ang mga Filipino.
(6) Meron silang ginagawang pag-aaral tungkol sa mga paggamit ng pampaputi ng mga Asian at mga babaeng Tagbanua na nagtatrabaho sa mall maglalagay ng make-up sa traysikel at kailangang tanggal na ang make-up bago makauwi sa barrio nila.
Maraming pangangailangan maging sa disiplina ng Philippine Anthropology. Ito ang ilan sa mga naitaas sa open forum:
Marami raw sa pag-aaral ng mga atnropologists ngayon ay policy-oriented. Siyempre nga naman, policies produce funds and funds support research on the ethnogroups. Kailangan kasi nilang iwanan ang regular work para mamuhay kasama ng mga pinag-aaralang ethnogroup.
Kakaunti ang may interes sa pop culture. Walang nagdedeconstruct ng pop culture sa kanilang mga studies. "Anthropology makes something strange familiar and familiar strange".
Ayon kay Dr. Tan, kailangan daw ng mga pag-aaral pa sa Philippine Anthropology at related disciplines gaya ng Archeology, Narratives, Medical Anthro, Public Anthro, Ethno-applied knowledge, at E-books & E-journals. Nang nagresearch daw siya tungkol sa mga anting-anting sa Quiapo may nakita siyang blog tungkol dito "Lihim na Karunungan" at na-trace niya na pinapatakbo ito ng isang taga-California.
Kaalaman sa Siyensya (Natural Science)
Si Dra. Gisela Concepcion, isang marine biologist at passionate na guro. Napaka-scientific ng talk niya dahil base ito sa data. Bumaha ng datos. Para kaming isdang nagswimming sa mga statistics at pie charts.
(1) Ayon sa datos ng UNESCO, sa Knowledge Index at Knowledge Economic Index level ng Pilipinas ay mula 65th ay 89th na tayo! Denmark ang nasa top 1! Alam na kung sinong kakaibiganin?
(2) As of July 2015, may 777 scholarly journals daw tayo. (Wala akong nabasa rito kahit isa). Ang 86% daw rito ay not of high quality. Makapagpasa lang sa requirement ng CHED na taasan ang bilang ng journals natin. Ngek?
(3) "We are below the world average" pagdating sa collaborative works ng social at natural sciences, at international citations at patent grants.
(4) Mahalaga ng international citations dahil nagbibigay ito ng recognition, importance, at credibilty sa scholarly work sa bansa.
(5) "When a country does not provide innovations (patent grants), therefore it is reliant to foreign goods".
(6) Kumpara sa GDP ng bansa, 20% lang ng ginagastos ng gobyerno sa health services. Sino ang magpupuno para mapunan ang pangangailangang medikal? Edi private sector. "The marginalized are not cared for".
(7) UNESCO said na dapat 1% ng GDP ng bansa ay naka-allot sa R&D. Kaya ang 37 Billion pesos nating allotment ay fall short ng 163 Billion pesos!
(8) Hindi tayo sa Agricultural industry nag-eexcel kundi sa Services. Mga OFW at BPO, highly trainable kasi tayo kaya ang mga foreign companies ay daluhungan sa'tin. Kung mayaman naman pala tayo sa human resources, bakit hindi natin 'to ilevel up?
(9) Meron lamang 125 Ph.D para sa isang milyong Filipino at napakaliit ng ratio na 'yon. "We need more experts in their fields". Ang Indonesia is targeting to make half of their population to be skilled workers by 2040.
(10) "we want this to be a knowledge-based industry, invest in human minds".
Tinanong si Dra. Gisela kung saan nanggagaling ang napalaking pag-asa niya amidst sa dala-dala niyang mga datos na huling-huli ang Pilipinas. Nagtawanan ang crowd. Hindi siya tumawa. "Sa mga alliances", may mga kasama siya sa akademya. Sabi nga niya kung gusto mong maging nanay kahit hindi biological parent, stay in the academe. "Magiging nanay ka ng iba't ibang kabataan every semester". Makakatulong ka sa paghubog ng susunod na henerasyon. "You'll have the chance to propagate yourself". Hindi raw dapat mawalan ng pag-asa.
Paano raw ituturo 'yong science sa bata? Siguro mas akma kung itinanong ay paanong ituturo ang hardcore science sa mga bata. Kasi nga wala tayong scientific culture. Akala natin na ang science ay anti-culture. Dapat kasi rito ay ma-empower ang mga nasa basic education, 'yong diskarte nila sa pagtuturo sa mga bata. Hindi kasi puwedeng by the book lang lagi. Flat ang pagtuturo ng bio. Kailangan maka-ukit tayo ng palagianf interes at curiosity sa mga chikiting! Maluha-luhang iniwan ni Dra. Gisela, "Mahirap, pero kailangan".
Si Dr. Raul Perteirra ang unang nagsalita tungkol sa Antropolohiya. Bago ito para sa akin dahil noong kolehiyo ako, magkasama ang sociology at anthropology at nagbabasa lang ng potokapi 'yong guro ko. Kaya kunot-noo akong nakinig at nagsulat kapag hindi ako napapatulala:
(1) Anthropology was a new discipline using science rather than religion as the basis of understanding society in order to improve its condition.
(2) "Human activity is significantly affecting environmental and planetraium degradation".
(3) Meron na palang strawberry na may fish genes para maiwasan ang freezing. Meron na ring kamatis na may animal genes para mainprove ang texture. Meron na ring care-robots para sa mga dementia patients. At kasama ito sa scope ng anthropological studies.
(4) Isa nga raw sa Filipinoness natin ay ang "mixed hilarity and seriousness". Parang laging required 'yong mga dignified na magjoke man lang o sumayaw. Nagpapakita raw ang katangian natin na ito na nagpapakita tayo na tao rin ang mga intelektuwal.
Hal: Si Sen. Miriam Santiago ay gumawa ng joke books at ang Stupid is Forever ay humakot ng 350, 000 sold copies and counting ayon sa taga-Anvil.
(5) Pinag-aralan ng anak ni Dr. Pertierra ang Eat Bulaga bilang isang pop culture icon.
-"it's silly and superficial appearing"
-meron itong political influence, charity works, economical power dahil nakakapagbenta sila ng produkto
-merong hard work, emotional hardwork para gawing palaging masaya ang mga tao sa audience
-"Eat Bulaga coveys a feeling of 'communitae' to its viewers"
(6) "Because pop culture is silly, that makes it silly for scholars to take it seriously" bilang subject of study. Kaya naman ang pop culture "becomes an unacknowledged culture...dahil ang "kalokohang" ito nagiging senador".
Si Dr. Michael Tan ang sumunod na tumalakay sa mga aklat na nalathala sa Pilipinas tungkol sa Antropolohiya. Hindi ko na sinulat ang mga pamagat ng libro dahil andami-dami talaga. Trivial din kasi ang talk ni Dr. Tan kaya minsan hindi ako makapagnotes, pero may ilan naman:
(1) Napakarami pa raw ng kailangang i-document sa mga oral literature natin mula sa mga ethnic groups.
(2) The more the Sto. Nino sa office ng gobyerno, the more na corrupt ito.
(3) 'Yong paglalagay pala ng tina sa beke ng mga nanay natin galing pala 'yan sa medical prophylaxis ng mga Kano noon. Nilalagyan nila ng tina ang may mga beke para pananda para i-quarantine at hindi para igamot.
(4) 'Yong chugi pala na gay linggo for patay ay mate-trace sa Pinoy Komiks. 'Yong "tsug!" kapag may sinaksak na karakter, doon galing ang tsugi/chugi.
(5) Kapag nag-aral daw tayo sa ibang bansa andaming permit na kailangan, kapag sila ang nag-aral sa Pilipinas ay basta na lang aalis without sharing their studies to us. 'Ni wala man lang symposiun o kopya ng studies na iniiwan. Tapos, sa mga National Geographic Mag malimit ipakita na primitibo pa rin ang mga Filipino.
(6) Meron silang ginagawang pag-aaral tungkol sa mga paggamit ng pampaputi ng mga Asian at mga babaeng Tagbanua na nagtatrabaho sa mall maglalagay ng make-up sa traysikel at kailangang tanggal na ang make-up bago makauwi sa barrio nila.
Maraming pangangailangan maging sa disiplina ng Philippine Anthropology. Ito ang ilan sa mga naitaas sa open forum:
Marami raw sa pag-aaral ng mga atnropologists ngayon ay policy-oriented. Siyempre nga naman, policies produce funds and funds support research on the ethnogroups. Kailangan kasi nilang iwanan ang regular work para mamuhay kasama ng mga pinag-aaralang ethnogroup.
Kakaunti ang may interes sa pop culture. Walang nagdedeconstruct ng pop culture sa kanilang mga studies. "Anthropology makes something strange familiar and familiar strange".
Ayon kay Dr. Tan, kailangan daw ng mga pag-aaral pa sa Philippine Anthropology at related disciplines gaya ng Archeology, Narratives, Medical Anthro, Public Anthro, Ethno-applied knowledge, at E-books & E-journals. Nang nagresearch daw siya tungkol sa mga anting-anting sa Quiapo may nakita siyang blog tungkol dito "Lihim na Karunungan" at na-trace niya na pinapatakbo ito ng isang taga-California.
Kaalaman sa Siyensya (Natural Science)
Si Dra. Gisela Concepcion, isang marine biologist at passionate na guro. Napaka-scientific ng talk niya dahil base ito sa data. Bumaha ng datos. Para kaming isdang nagswimming sa mga statistics at pie charts.
(1) Ayon sa datos ng UNESCO, sa Knowledge Index at Knowledge Economic Index level ng Pilipinas ay mula 65th ay 89th na tayo! Denmark ang nasa top 1! Alam na kung sinong kakaibiganin?
(2) As of July 2015, may 777 scholarly journals daw tayo. (Wala akong nabasa rito kahit isa). Ang 86% daw rito ay not of high quality. Makapagpasa lang sa requirement ng CHED na taasan ang bilang ng journals natin. Ngek?
(3) "We are below the world average" pagdating sa collaborative works ng social at natural sciences, at international citations at patent grants.
(4) Mahalaga ng international citations dahil nagbibigay ito ng recognition, importance, at credibilty sa scholarly work sa bansa.
(5) "When a country does not provide innovations (patent grants), therefore it is reliant to foreign goods".
(6) Kumpara sa GDP ng bansa, 20% lang ng ginagastos ng gobyerno sa health services. Sino ang magpupuno para mapunan ang pangangailangang medikal? Edi private sector. "The marginalized are not cared for".
(7) UNESCO said na dapat 1% ng GDP ng bansa ay naka-allot sa R&D. Kaya ang 37 Billion pesos nating allotment ay fall short ng 163 Billion pesos!
(8) Hindi tayo sa Agricultural industry nag-eexcel kundi sa Services. Mga OFW at BPO, highly trainable kasi tayo kaya ang mga foreign companies ay daluhungan sa'tin. Kung mayaman naman pala tayo sa human resources, bakit hindi natin 'to ilevel up?
(9) Meron lamang 125 Ph.D para sa isang milyong Filipino at napakaliit ng ratio na 'yon. "We need more experts in their fields". Ang Indonesia is targeting to make half of their population to be skilled workers by 2040.
(10) "we want this to be a knowledge-based industry, invest in human minds".
Tinanong si Dra. Gisela kung saan nanggagaling ang napalaking pag-asa niya amidst sa dala-dala niyang mga datos na huling-huli ang Pilipinas. Nagtawanan ang crowd. Hindi siya tumawa. "Sa mga alliances", may mga kasama siya sa akademya. Sabi nga niya kung gusto mong maging nanay kahit hindi biological parent, stay in the academe. "Magiging nanay ka ng iba't ibang kabataan every semester". Makakatulong ka sa paghubog ng susunod na henerasyon. "You'll have the chance to propagate yourself". Hindi raw dapat mawalan ng pag-asa.
Paano raw ituturo 'yong science sa bata? Siguro mas akma kung itinanong ay paanong ituturo ang hardcore science sa mga bata. Kasi nga wala tayong scientific culture. Akala natin na ang science ay anti-culture. Dapat kasi rito ay ma-empower ang mga nasa basic education, 'yong diskarte nila sa pagtuturo sa mga bata. Hindi kasi puwedeng by the book lang lagi. Flat ang pagtuturo ng bio. Kailangan maka-ukit tayo ng palagianf interes at curiosity sa mga chikiting! Maluha-luhang iniwan ni Dra. Gisela, "Mahirap, pero kailangan".
PH Studies: State of the Knowledge (Part 1)
Araling Filipinas : Kalagayan ng Kaalaman
Pinalad akong makarating sa Philippine Studies: State of the Knowledge na inorganisa ng UP Press at National Book Developement Board (NBDB). Tungkol ito sa Araling Filipinas, kung 'asan na nga ga tayo sa pag-aaral natin sa iba't ibang disiplina.
Siksik, liglig, at umaapaw sa impormasyon, opinyon, at haka-haka ang araw na 'yon. Siyempre, dinaluhan ito ng mga manunulat, siyentipiko, historyador, antropologo, mga estudyante at guro; at ng iba pang Akademik pipol.
Binuksan ni Dr. Jose Neil C. Garcia, direktor ng UP Press, ang simposyum sa isang maiksi at malamang talumpati. Kahit na kunot-noo akong nakikinig sa kan'ya ay ito ang ilan sa mga naisulat ko: (1) Ano ba ang ibig sabihin ng Philippine Studies? Ang Philippine Studies ay tumutukoy sa anomang paksain na isinulat ng isang Filipinong iskolar kahit anomang disiplina at institusyong kinabibilangan nito. Ito ay principle at practice of literacy. (2) Isa sa mga isyu ng ating kasaysayan ay ang orality of our culture (epiko, tula, kasabihan) kaya kulang tayo sa mga tala at dahil dito (3) Ang kasaysayan natin, dahil sa pagka-unstable ng ating mga archives, ay ispekulatib.
Nahilo talaga ako sa Ingles.Teka, Ingles ba 'yon? Naliyo ako lalo na sa equivocal, intuitive, epestimic, redounded, ephemeral, at marami pang adjectives na alien sa'kin. Parang nagkamali yata ako ng pinuntahang event. Hindi yata talaga ako para sa akademya. Pero nawala ang kaisipang ito ng magbigay na ng talk si Ser Germino Abad.
Kaalaman sa Panitikan
Si Dr. Germino Abad ay isang literary critic, academic, at poet. May katandaan na rin siya. Bitbit niya ang kanyang 9-page essay. "Boring 'to" sabi ko. Pero double-space naman daw sabi n'ya. Ito ang naitala ko mula kay tatang:
(1) Ang poetry ay galing sa latin word na poi-ai na ang ibig sabihin ay to make. "It is a generic term for any work of art...it perviates any kind of art."
(2) "...the poetry course is a long creative agony"
(3) "English has to be naturalized as a Filipino language...We need to colonize the new language..." at dapat daw madala ng wikang ito ang bawat damdamin at saloobin ng Filipinong manunulat.
(4) Sabi ni Emmanuel Torres, may mga bagay na hindi talaga maipapahayag kung hindi gagamitin ng manunulat ang kanyang lokal na wika. Hindi sumasang-ayon dito si Dr. Abad, ayon sa kanya dapat "reinvent the language and clear the path between English and local experience".
(5) "Vernacular comes from the latin vernacula which means a slave that is born and raised in his master's house." Kaya hindi niya raw ginagamit ito kapag tumutukoy sa lokal na wika.
(6) Sa opinyon ni Dr. Abad, ang erosion of reading competence ng mga kabataang Pinoy ay "owing to many audio-visual entertainment thay seriously diminish our sense of language".
(7) "The poet must be constantly liberate from his language and topic. "The poets must constantly rediscover their language."
(8) "Language is an abstract form of representation that affirms a portion of the reality."
(9) "Poem is a way of seeing anew of our objective reality."
(10) Nakakaapekto ang kalagayang politika sa takbo ng panulat ng mga makata. Tingnan na nga lamang ang "poets requirement or urge to connect poems to social reality because of Marcos regime... the time of political activism..."
Isa ito sa pinakapaborito ko:
(11) "In writer's wrestle with language, his prize is the literary work. And in the literary work, the writer finds his own people."
Pagkatapos ng nakaka-"woooh..." na talk o pagbabasa ng essay, e nagtanungan portion na. Ito ang mga tanong:
What is your opinion about Wattpad?
(Siyempre, inexplain pa kay Dr. Abad kung ano 'yong nasa Wattpad dahil self-proclaim nga s'yang nincomputerae.)
"As long as it makes young people to read...we need readers. Our readers will create our literature."
"There is no such thing as lierary establishment. There is no literary canon. Wala n'yan! Literary days can change."
Do you acknowledge the works of the lumads, of the oppressed, of those not in power?
"They are not published, that's sad."
Tinutukoy niya rito na kinikilala niya ang mga ganitong katha. Ang problema nga lang ay hindi sila napapublish (masyado) kaya (para sa gaya ni Dr. Abad na nanaliksik sa mga peryodiko, aklat, magasin para sa mga antolohiya) mahirap makakita ng kathang mula sa mga Moro at lumad.
Ibinalita naman ng UP Press na may ilalabas sila na aklat tungkol sa panitikang Panay. Sa mga makata, mayroon din ngayong panawagan sa tula para sa pagtutol sa lumad killings sa facebook. Unti-unting naipapakilala ang mga lumad sa mambabasang Filipino.
Kung ang mga mambabasang Filipino ay bumibili ng American novels, bakit hindi nila tangkilikin ang mga aklat sa Ingles ng mga Filipinong awtor?
Binanggit ni Ser Abad ang popularity at advertisment bilang salik kung bakit hindi mabili ang mga aklat sa Ingles ng mga Pinoy na awtor, pero nagtapos siya na "maybe we're too serious, too concern about the craft".
Sumunod kay Dr. Germino Abad para naman magsalita tungkol sa Panitikang Filipino ang Pambansang Alagad ng Sining sa Panitikan na si Dr. Bienvenido Lumbera. Sa wakas! Filipino naman!
Larangan ng Panitikan sa Ilalim ng Philippine Studies, ang pamagat ng kanyang pag-aaral na mga tala ng mga publikasyon, manunulat, at aklat sa Filipinas. Nag-umpisa siya sa sampung bolyum ng Encyclopedia of Philippine Arts (1994) ng Cultural Center of the Philippines bilang panandang bato sa pinakaunang aklat na tungkol sa kalipunan ng sining sa Pilipinas. (Nakakalungkot lang dahil sa sampung taon akong nag-MSEP, hindi man lang nabanggit ito sa'kin.) Nabanggit si Bueneventura Molina ng Filipino Magasin na nagtipon ng mga maikling kuwento ng mga Filipinong manunulat. Kasama rin sina Jun Cruz Reyes sa kanyang 'Ang Labing tatlong Pasaway' at Pambansang Alagad ng Sining sa Panitikan na si Rio Alma na tila hindi nauubusan ng tula. Binanggit din ang koleksiyon nina Isagani Cruz na 'The Other Other' at ni Soledad Reyes na 'Narratives of Notes' naagkatuwang sa pagbibigay liwanag sa makabagong panitikan.
Maiksi lang ang pagsasalita ni Dr. Lumbera, nasa Filipino naman, pero parang nahilo pa rin ako. Sumunod ang bukas na talakayan:
Anong masasabi n'yo sa pop lit - komiks at graphic novel (gaya ng Kikomachine, Tabi po, graphic novel adaptation ng Noli)?
It is a trend. Medyo matanda na'ko at nasa labas na'ko (sumensyas ng pabilog). Kailangang bigyang pansin (ng mga kritiko) 'yong mga batang manunulat na nakakumpol kay Jun Cruz Reyes.
Mula sa isang kabataang lalaki, hindi raw nabibigyang pansin ng mga kaibigan natin sa media ang mga aklat kaya kulang sa patalastas kaya hindi tinatangkilik.
Mula naman kay Lolo Bien, "wala ring regular na pahina sa mga dyaryo para sa literature". Sinabihan rin n'ya ang National Book kung hindi nabebenta ang isang aklat, 'wag namang tanggalin sa shelf.
Sabi naman ng isang lola, minsan lang siya manood ng t.v. pero sa tuwing nakikita niya na may iniinterview na manunulat ay foreign ito. "Pinatatamaan ko ang dalawang publishers na kilala ko, ngayon. Bakit hindi mga Pinoy ang interbyuhin n'yo?".
Mula naman sa isang pari, kapag nagbabasa raw siya ng philosophy at theology books ay puro foreign (galing sa mga 1st world country). Kulang tayo sa mga Pilipinong manunulat sa disiplinang ito. "Dapat ang division lang ng 1st world country sa 3rd world ay economical lang. Hindi intelektwal. We don't trust our own authors."
Mula naman sa isa sa mga may-ari ng Mt. Cloud bookstore, "make books social...sino ang nasa likod ng libro? The readers are curious e. Is she friendly? Is she interesting to talk to?". Kaya kada raw malalaman nila na may awtor na aakyat ng Baguio ay iniimbitahan nila ito sa kanilang bookstore.
Mula ulit kay Lolo Bien, pagdating sa mga aklat mula sa akademya dapat ay "ang mga paaralan ang magbigay pagmamahal kaso they don't feel obligated".
Mula naman sa taga-Anvil Publishing, dapat daw ay sa basic education, sa grade school ay naipakilala na ang mga aklat at ang pagmamahal sa pagbabasa.
Ito ang isa sa mga pinakapaborito kong sinabi ni Lolo Bien:
"The snobbishness of the educated, ang mentalidad na ito sa university ay kailangang wasakin".
Kaalaman sa Kasaysayan
Si Dr. Ferdinand Llanes ang nagsalita tungkol sa nasaan na ba tayo sa pag-aaral ng kasaysayan ng Pilipinas? Nag-umpisa siya sa pagbati sa pelikulang Heneral Luna. Ang magandang dulot daw nito ay kilala na ng mga tao (na nakapanood) si Heneral Luna. Ang hindi magandang dulot ay baka hindi na sila magbasa dahil kilala nila. Ito ang ilang naitala ko mula sa talk ni Dr. Llanes:
(1) "'Yong mga isyu ngayon ay kaugnay ng kasaysayan". Iniisa-isa niya ang mga ito: ang Torre de Manila vs. Monumento ni Rizal, ang halalan 2016 at kandidatong galing sa hacienderong pamilya, at ang transportasyon at trapiko. Mayroon siyang nakitang litrato ng Quiapo noong 1949 at kitang-kita rito na nagbababa ang mga tsuper sa gitna ng kalsada. Noon pa man daw ay ganoon na ang mga tsuper, hindi bago ang pagbababa ng pasahero sa di tamang babaan.
(2) Marami sa mga tesis at manuskrito tungkol sa kasaysayan ang hindi naisasa-aklat. Hindi mai-publish dahil sa laborious ang paglilipat nito sa libro.
(3) Ang paggagawa ng banca ay may mga kaalinsabay na ritwal dahil sa paniniwalang nuno na may ispirito roon. Gayundin sa pagpuputol ng puno at pagtitigis ng dugo sa pundasyon para raw magkaroon ng buhay ang istruktura, intrinsic ito sa mga karpintero lalo na 'yong galing probinsya.
(4) Ang pag-aaral kasi ng kasaysayan sa bansa, sa basic education level ay puro pangalan, lugar, at dates. Hindi naipapaliwanag ang mga implikasyon nito. Hindi naituturo ang diwa ng kasaysayan. Mechanical ang framework ng DepEd pagdating sa textbooks sa kasaysayan. Ang nakalagay daw sa mga aklat kapag mga presi-presidente ay ito ang positive at ito ang negative. Walang analysis. Walang critical thinking na nagaganap. At dahil maraming naipagawang istruktura si Marcos, siya ang dabes na presidente. Kaya maraming kabataan ang nagsusulong muli ng mga Marcos sa pagkapangulo.
(5) Naging Editorial Consultant daw siya ng isang textbook sa history na ang content ay kinatay-katay lang mula sa mga historian at may plagiarized na bahagi pa nga. Siyempre, di n'ya inaprubahan. Tinanong daw siya ng presidente nila kung nakit di niya inaprub. Sinabi niya ang dahilan kung bakit at bakit naman daw niya ipapasa ang ganon? "Because it sells," ang sagot ng presidente nila.
(6) "You can talk about other nations without angst, if you're into these researches".
Pagkatapos ng pagtalakay ni Dr. Llanes ay nagbukas ulit ang tanungan at paghahain ng mga opinyon at solusyon:
Ang textbook tungkol sa kasaysayan ang naging sentro ng usapan. Kung paano maaring isa-aklat ang mga tesis sa kasaysayan. Sabi nga rin ni Dr. Llanes, hindi niya alam kung bakit hindi siya sumulat ng textbook. Siguro kailangan daw lumikha ng writing culture sa mga historians. Sabi naman ng taga-Anvil puwede raw na kumuha ng editor at writers kasi magsusulat na lang naman dahil tapos na 'yong research. Sabi rin ni Dr. Llanes na hindi puwedeng basta isaksak na lang kung anong alam ng historyador kaya sa paggawa ng textbook kailangan ng gabay ng guro na bihasa sa basic education pedagogy para angkop ang impormasyon sa nibel ng perspsyon ng bata.
Sabi naman ng taga-NBDB, puwedeng collaborative work, isang historian at isang creative writer para naman sa mga historical literatures. Dahil gaya ng maraming aklat ng panitikang Filipino, ang mga aklat tungkol sa kasaysayan ay hindi rin mabenta. Pero dapat pa ring i-publish dahil sabi nga ni Dr. Garcia ng UP Press "we don't publish what sells, we publish for the future".
Mag-aala-una na kami nagtanghalian. Parang magtatanghalian ako ng lugaw. Nalugaw na utak. Break muna!
Pinalad akong makarating sa Philippine Studies: State of the Knowledge na inorganisa ng UP Press at National Book Developement Board (NBDB). Tungkol ito sa Araling Filipinas, kung 'asan na nga ga tayo sa pag-aaral natin sa iba't ibang disiplina.
Siksik, liglig, at umaapaw sa impormasyon, opinyon, at haka-haka ang araw na 'yon. Siyempre, dinaluhan ito ng mga manunulat, siyentipiko, historyador, antropologo, mga estudyante at guro; at ng iba pang Akademik pipol.
Binuksan ni Dr. Jose Neil C. Garcia, direktor ng UP Press, ang simposyum sa isang maiksi at malamang talumpati. Kahit na kunot-noo akong nakikinig sa kan'ya ay ito ang ilan sa mga naisulat ko: (1) Ano ba ang ibig sabihin ng Philippine Studies? Ang Philippine Studies ay tumutukoy sa anomang paksain na isinulat ng isang Filipinong iskolar kahit anomang disiplina at institusyong kinabibilangan nito. Ito ay principle at practice of literacy. (2) Isa sa mga isyu ng ating kasaysayan ay ang orality of our culture (epiko, tula, kasabihan) kaya kulang tayo sa mga tala at dahil dito (3) Ang kasaysayan natin, dahil sa pagka-unstable ng ating mga archives, ay ispekulatib.
Nahilo talaga ako sa Ingles.Teka, Ingles ba 'yon? Naliyo ako lalo na sa equivocal, intuitive, epestimic, redounded, ephemeral, at marami pang adjectives na alien sa'kin. Parang nagkamali yata ako ng pinuntahang event. Hindi yata talaga ako para sa akademya. Pero nawala ang kaisipang ito ng magbigay na ng talk si Ser Germino Abad.
Kaalaman sa Panitikan
Si Dr. Germino Abad ay isang literary critic, academic, at poet. May katandaan na rin siya. Bitbit niya ang kanyang 9-page essay. "Boring 'to" sabi ko. Pero double-space naman daw sabi n'ya. Ito ang naitala ko mula kay tatang:
(1) Ang poetry ay galing sa latin word na poi-ai na ang ibig sabihin ay to make. "It is a generic term for any work of art...it perviates any kind of art."
(2) "...the poetry course is a long creative agony"
(3) "English has to be naturalized as a Filipino language...We need to colonize the new language..." at dapat daw madala ng wikang ito ang bawat damdamin at saloobin ng Filipinong manunulat.
(4) Sabi ni Emmanuel Torres, may mga bagay na hindi talaga maipapahayag kung hindi gagamitin ng manunulat ang kanyang lokal na wika. Hindi sumasang-ayon dito si Dr. Abad, ayon sa kanya dapat "reinvent the language and clear the path between English and local experience".
(5) "Vernacular comes from the latin vernacula which means a slave that is born and raised in his master's house." Kaya hindi niya raw ginagamit ito kapag tumutukoy sa lokal na wika.
(6) Sa opinyon ni Dr. Abad, ang erosion of reading competence ng mga kabataang Pinoy ay "owing to many audio-visual entertainment thay seriously diminish our sense of language".
(7) "The poet must be constantly liberate from his language and topic. "The poets must constantly rediscover their language."
(8) "Language is an abstract form of representation that affirms a portion of the reality."
(9) "Poem is a way of seeing anew of our objective reality."
(10) Nakakaapekto ang kalagayang politika sa takbo ng panulat ng mga makata. Tingnan na nga lamang ang "poets requirement or urge to connect poems to social reality because of Marcos regime... the time of political activism..."
Isa ito sa pinakapaborito ko:
(11) "In writer's wrestle with language, his prize is the literary work. And in the literary work, the writer finds his own people."
Pagkatapos ng nakaka-"woooh..." na talk o pagbabasa ng essay, e nagtanungan portion na. Ito ang mga tanong:
What is your opinion about Wattpad?
(Siyempre, inexplain pa kay Dr. Abad kung ano 'yong nasa Wattpad dahil self-proclaim nga s'yang nincomputerae.)
"As long as it makes young people to read...we need readers. Our readers will create our literature."
"There is no such thing as lierary establishment. There is no literary canon. Wala n'yan! Literary days can change."
Do you acknowledge the works of the lumads, of the oppressed, of those not in power?
"They are not published, that's sad."
Tinutukoy niya rito na kinikilala niya ang mga ganitong katha. Ang problema nga lang ay hindi sila napapublish (masyado) kaya (para sa gaya ni Dr. Abad na nanaliksik sa mga peryodiko, aklat, magasin para sa mga antolohiya) mahirap makakita ng kathang mula sa mga Moro at lumad.
Ibinalita naman ng UP Press na may ilalabas sila na aklat tungkol sa panitikang Panay. Sa mga makata, mayroon din ngayong panawagan sa tula para sa pagtutol sa lumad killings sa facebook. Unti-unting naipapakilala ang mga lumad sa mambabasang Filipino.
Kung ang mga mambabasang Filipino ay bumibili ng American novels, bakit hindi nila tangkilikin ang mga aklat sa Ingles ng mga Filipinong awtor?
Binanggit ni Ser Abad ang popularity at advertisment bilang salik kung bakit hindi mabili ang mga aklat sa Ingles ng mga Pinoy na awtor, pero nagtapos siya na "maybe we're too serious, too concern about the craft".
Sumunod kay Dr. Germino Abad para naman magsalita tungkol sa Panitikang Filipino ang Pambansang Alagad ng Sining sa Panitikan na si Dr. Bienvenido Lumbera. Sa wakas! Filipino naman!
Larangan ng Panitikan sa Ilalim ng Philippine Studies, ang pamagat ng kanyang pag-aaral na mga tala ng mga publikasyon, manunulat, at aklat sa Filipinas. Nag-umpisa siya sa sampung bolyum ng Encyclopedia of Philippine Arts (1994) ng Cultural Center of the Philippines bilang panandang bato sa pinakaunang aklat na tungkol sa kalipunan ng sining sa Pilipinas. (Nakakalungkot lang dahil sa sampung taon akong nag-MSEP, hindi man lang nabanggit ito sa'kin.) Nabanggit si Bueneventura Molina ng Filipino Magasin na nagtipon ng mga maikling kuwento ng mga Filipinong manunulat. Kasama rin sina Jun Cruz Reyes sa kanyang 'Ang Labing tatlong Pasaway' at Pambansang Alagad ng Sining sa Panitikan na si Rio Alma na tila hindi nauubusan ng tula. Binanggit din ang koleksiyon nina Isagani Cruz na 'The Other Other' at ni Soledad Reyes na 'Narratives of Notes' naagkatuwang sa pagbibigay liwanag sa makabagong panitikan.
Maiksi lang ang pagsasalita ni Dr. Lumbera, nasa Filipino naman, pero parang nahilo pa rin ako. Sumunod ang bukas na talakayan:
Anong masasabi n'yo sa pop lit - komiks at graphic novel (gaya ng Kikomachine, Tabi po, graphic novel adaptation ng Noli)?
It is a trend. Medyo matanda na'ko at nasa labas na'ko (sumensyas ng pabilog). Kailangang bigyang pansin (ng mga kritiko) 'yong mga batang manunulat na nakakumpol kay Jun Cruz Reyes.
Mula sa isang kabataang lalaki, hindi raw nabibigyang pansin ng mga kaibigan natin sa media ang mga aklat kaya kulang sa patalastas kaya hindi tinatangkilik.
Mula naman kay Lolo Bien, "wala ring regular na pahina sa mga dyaryo para sa literature". Sinabihan rin n'ya ang National Book kung hindi nabebenta ang isang aklat, 'wag namang tanggalin sa shelf.
Sabi naman ng isang lola, minsan lang siya manood ng t.v. pero sa tuwing nakikita niya na may iniinterview na manunulat ay foreign ito. "Pinatatamaan ko ang dalawang publishers na kilala ko, ngayon. Bakit hindi mga Pinoy ang interbyuhin n'yo?".
Mula naman sa isang pari, kapag nagbabasa raw siya ng philosophy at theology books ay puro foreign (galing sa mga 1st world country). Kulang tayo sa mga Pilipinong manunulat sa disiplinang ito. "Dapat ang division lang ng 1st world country sa 3rd world ay economical lang. Hindi intelektwal. We don't trust our own authors."
Mula naman sa isa sa mga may-ari ng Mt. Cloud bookstore, "make books social...sino ang nasa likod ng libro? The readers are curious e. Is she friendly? Is she interesting to talk to?". Kaya kada raw malalaman nila na may awtor na aakyat ng Baguio ay iniimbitahan nila ito sa kanilang bookstore.
Mula ulit kay Lolo Bien, pagdating sa mga aklat mula sa akademya dapat ay "ang mga paaralan ang magbigay pagmamahal kaso they don't feel obligated".
Mula naman sa taga-Anvil Publishing, dapat daw ay sa basic education, sa grade school ay naipakilala na ang mga aklat at ang pagmamahal sa pagbabasa.
Ito ang isa sa mga pinakapaborito kong sinabi ni Lolo Bien:
"The snobbishness of the educated, ang mentalidad na ito sa university ay kailangang wasakin".
Kaalaman sa Kasaysayan
Si Dr. Ferdinand Llanes ang nagsalita tungkol sa nasaan na ba tayo sa pag-aaral ng kasaysayan ng Pilipinas? Nag-umpisa siya sa pagbati sa pelikulang Heneral Luna. Ang magandang dulot daw nito ay kilala na ng mga tao (na nakapanood) si Heneral Luna. Ang hindi magandang dulot ay baka hindi na sila magbasa dahil kilala nila. Ito ang ilang naitala ko mula sa talk ni Dr. Llanes:
(1) "'Yong mga isyu ngayon ay kaugnay ng kasaysayan". Iniisa-isa niya ang mga ito: ang Torre de Manila vs. Monumento ni Rizal, ang halalan 2016 at kandidatong galing sa hacienderong pamilya, at ang transportasyon at trapiko. Mayroon siyang nakitang litrato ng Quiapo noong 1949 at kitang-kita rito na nagbababa ang mga tsuper sa gitna ng kalsada. Noon pa man daw ay ganoon na ang mga tsuper, hindi bago ang pagbababa ng pasahero sa di tamang babaan.
(2) Marami sa mga tesis at manuskrito tungkol sa kasaysayan ang hindi naisasa-aklat. Hindi mai-publish dahil sa laborious ang paglilipat nito sa libro.
(3) Ang paggagawa ng banca ay may mga kaalinsabay na ritwal dahil sa paniniwalang nuno na may ispirito roon. Gayundin sa pagpuputol ng puno at pagtitigis ng dugo sa pundasyon para raw magkaroon ng buhay ang istruktura, intrinsic ito sa mga karpintero lalo na 'yong galing probinsya.
(4) Ang pag-aaral kasi ng kasaysayan sa bansa, sa basic education level ay puro pangalan, lugar, at dates. Hindi naipapaliwanag ang mga implikasyon nito. Hindi naituturo ang diwa ng kasaysayan. Mechanical ang framework ng DepEd pagdating sa textbooks sa kasaysayan. Ang nakalagay daw sa mga aklat kapag mga presi-presidente ay ito ang positive at ito ang negative. Walang analysis. Walang critical thinking na nagaganap. At dahil maraming naipagawang istruktura si Marcos, siya ang dabes na presidente. Kaya maraming kabataan ang nagsusulong muli ng mga Marcos sa pagkapangulo.
(5) Naging Editorial Consultant daw siya ng isang textbook sa history na ang content ay kinatay-katay lang mula sa mga historian at may plagiarized na bahagi pa nga. Siyempre, di n'ya inaprubahan. Tinanong daw siya ng presidente nila kung nakit di niya inaprub. Sinabi niya ang dahilan kung bakit at bakit naman daw niya ipapasa ang ganon? "Because it sells," ang sagot ng presidente nila.
(6) "You can talk about other nations without angst, if you're into these researches".
Pagkatapos ng pagtalakay ni Dr. Llanes ay nagbukas ulit ang tanungan at paghahain ng mga opinyon at solusyon:
Ang textbook tungkol sa kasaysayan ang naging sentro ng usapan. Kung paano maaring isa-aklat ang mga tesis sa kasaysayan. Sabi nga rin ni Dr. Llanes, hindi niya alam kung bakit hindi siya sumulat ng textbook. Siguro kailangan daw lumikha ng writing culture sa mga historians. Sabi naman ng taga-Anvil puwede raw na kumuha ng editor at writers kasi magsusulat na lang naman dahil tapos na 'yong research. Sabi rin ni Dr. Llanes na hindi puwedeng basta isaksak na lang kung anong alam ng historyador kaya sa paggawa ng textbook kailangan ng gabay ng guro na bihasa sa basic education pedagogy para angkop ang impormasyon sa nibel ng perspsyon ng bata.
Sabi naman ng taga-NBDB, puwedeng collaborative work, isang historian at isang creative writer para naman sa mga historical literatures. Dahil gaya ng maraming aklat ng panitikang Filipino, ang mga aklat tungkol sa kasaysayan ay hindi rin mabenta. Pero dapat pa ring i-publish dahil sabi nga ni Dr. Garcia ng UP Press "we don't publish what sells, we publish for the future".
Mag-aala-una na kami nagtanghalian. Parang magtatanghalian ako ng lugaw. Nalugaw na utak. Break muna!
Tuesday, September 15, 2015
Setyembre 14, 2015
Setyembre 14, 2015
Mula sa sakit ng lalamunan noong Sabado ay ganap na sipon at ubo na'to ngayon. Masakit pa sa ulo. Pakiramdam ko ay puno ng uhog ang ulo ko, mga 76% ng utak ko'y pakiramdam ko'y uhog na rin. Hindi talaga maayos ang pakiramdam.
May deadline pa naman ako ngayon Lunes. Isa itong panawagan sa tula para sa mga kababayan nating lumad. Naayos ko na 'to noong Sabado pa. Nagpumilit na 'ko kahit hindi maayos ang pakilasa ko noon. Alam ko kasi na lalala pa ang lagay ko. Natapos ko ang tula pero kailangan naka-Word file. Meron akong Google Docs sa Android at nakakagawa ng Word file doon. Kaso hindi ako makapag-attach ng file sa e-mail. Kailangan ko pa ring mag-e-mail gamit ang kompyuter. Kailangan kong maki-e-mail kena E-boy. Pero parang hindi ko kayang bumangon.
Meron din akong deadline sa ika-16, Martes kaya lang hindi ko pa masyadong napag-isipan ang sanaysay na'to. Tungkol sana ito sa mga Babae bilang Tagaluwal ng Kultura kaya lang nang nasa ikatlong talata na 'ko ay itinigil ko na. Ansakit-sakit sa ulo. Medyo malapit na rin ang deadline nang makita ko 'yong panawagan sa lahok. E may nakapagsabi pa na "a work of art is the trace of magnificent struggle", kaya di ko na tinuloy.
Kaya lang naman ako nahirapang sumulat dahil may sakit ako. Paano kung wala, madadalian ba 'ko? Hindi ang sagot. Dahil wala akong masyadong alam sa papel ng kababaihan sa kultura. Kakaunti pa ang aking nagawang pananaliksik at pagmumuni-muni. Kaya kesa makapagpasa lang, e itinigil ko na muna ang pagsusulat noon.
Bandang alas-kuwatro, bumangon akong pilit para pumunta kena E-boy. Hanggang ala-sais lang kasi ng hapon ang deadline sa tula. Kaya kahit lulugo-lugo ay sumakay pa rin ako ng dyip papuntang Lusacan. Tapos, nakisaksak ng Android at nag-attach ng file at matapos ang maraming teknikal na aberya ay nakapagsend din ako ng e-mail nang 5: 45.
Sakto namang naandoon sina Nikabrik, Van, Ate Abby, Alvin (Richards), Jem-jem, at Jessica. Nagkayayaang magkwek-kwek sa palengke. Nagpalibre lang ako kena E-boy ng botchi at nakisubo sa siomai. Nakiinom ng palamig kay Jem. Solb!
Sabi ko kay E-boy saka na lang namin panoorin 'yong Inside Out kapag magaling na kami inside out. Balik-bahay ako at pag-uwi ay kumain lang ng pipino't saging. Tapos, pahinga na.
Dyord
Setyembre 2015
Mula sa sakit ng lalamunan noong Sabado ay ganap na sipon at ubo na'to ngayon. Masakit pa sa ulo. Pakiramdam ko ay puno ng uhog ang ulo ko, mga 76% ng utak ko'y pakiramdam ko'y uhog na rin. Hindi talaga maayos ang pakiramdam.
May deadline pa naman ako ngayon Lunes. Isa itong panawagan sa tula para sa mga kababayan nating lumad. Naayos ko na 'to noong Sabado pa. Nagpumilit na 'ko kahit hindi maayos ang pakilasa ko noon. Alam ko kasi na lalala pa ang lagay ko. Natapos ko ang tula pero kailangan naka-Word file. Meron akong Google Docs sa Android at nakakagawa ng Word file doon. Kaso hindi ako makapag-attach ng file sa e-mail. Kailangan ko pa ring mag-e-mail gamit ang kompyuter. Kailangan kong maki-e-mail kena E-boy. Pero parang hindi ko kayang bumangon.
Meron din akong deadline sa ika-16, Martes kaya lang hindi ko pa masyadong napag-isipan ang sanaysay na'to. Tungkol sana ito sa mga Babae bilang Tagaluwal ng Kultura kaya lang nang nasa ikatlong talata na 'ko ay itinigil ko na. Ansakit-sakit sa ulo. Medyo malapit na rin ang deadline nang makita ko 'yong panawagan sa lahok. E may nakapagsabi pa na "a work of art is the trace of magnificent struggle", kaya di ko na tinuloy.
Kaya lang naman ako nahirapang sumulat dahil may sakit ako. Paano kung wala, madadalian ba 'ko? Hindi ang sagot. Dahil wala akong masyadong alam sa papel ng kababaihan sa kultura. Kakaunti pa ang aking nagawang pananaliksik at pagmumuni-muni. Kaya kesa makapagpasa lang, e itinigil ko na muna ang pagsusulat noon.
Bandang alas-kuwatro, bumangon akong pilit para pumunta kena E-boy. Hanggang ala-sais lang kasi ng hapon ang deadline sa tula. Kaya kahit lulugo-lugo ay sumakay pa rin ako ng dyip papuntang Lusacan. Tapos, nakisaksak ng Android at nag-attach ng file at matapos ang maraming teknikal na aberya ay nakapagsend din ako ng e-mail nang 5: 45.
Sakto namang naandoon sina Nikabrik, Van, Ate Abby, Alvin (Richards), Jem-jem, at Jessica. Nagkayayaang magkwek-kwek sa palengke. Nagpalibre lang ako kena E-boy ng botchi at nakisubo sa siomai. Nakiinom ng palamig kay Jem. Solb!
Sabi ko kay E-boy saka na lang namin panoorin 'yong Inside Out kapag magaling na kami inside out. Balik-bahay ako at pag-uwi ay kumain lang ng pipino't saging. Tapos, pahinga na.
Dyord
Setyembre 2015
Saturday, September 12, 2015
Si Pamana ay is ang Pamana
Si Pamana ay isang Pamana
Agosto 16 - Natagpuang patay si Pamana, isang tatlong taong gulang na Philippine eagle (Pithecopa jefferyi) sa Mt. Hamiguitan na isang protected area.
Maraming nagalit ng pumutok ang balitang ito. Para nga naman kasing ang heartless ng bumaril dito. Maraming naantig sa pagkamatay ng isang ibon na ipinag-ingay pa ng marami mula sa social media hanggang makaabot sa senado. Ngayo'y natabunan na ng hindi pa nga napipisang Eleksyon 2016.
Simbolikal ang pagpapakawala kay Pamana sa Mt. Hamiguitan. Hindi lang dahil pambansang saigisag ang agila kundi dahil naganap ito noong Araw ng Kalayaan. Sana'y hindi lang tayo nag-ingay dati dahil "nakakaawa naman 'yong ibon"; *sad face, *pabebe wave. Hindi lang pagkamatay ng isang critically endangered species ang naganap, kundi pagkawala ng isang pambansang kayamanan. Lahat tayo nawalan dito. Kaya kung may mas nakakaawa rito, e tayo 'yon.
Kasama sa itinuturing na pamana ang mga hayop at halaman (fauna at flora) o biodiversity; tinatawag itong natural heritage. At ang pamana ay hindi dapat ginagamit/inuubos kundi bagkos ay pinagyayaman pa. Ang Mt. Hamiguitan, kung saan pinakawalan at nabaril si Pamana, ay isa namang cultural landscape o kabilang sa geodiveristy na pamanang pambansa, na kasama sa 183 (as of 2011) World Natural Heritage Sites. Ang ibig sabihin, mahalaga ang bundok at kung anumang nasa Bundok Hamiguitan hindi lamang sa'tin kundi pati na rin sa International community.
Ang pagkawala ni Pamana, at ng marami pang nauna sa kanya, ay nagpapakita ng pagiging bulagsak natin (bilang bansang Filipino) sa pamana ng kalikasan. Ang pagkabulok ni Pamana, kung sumasagisag pala ito sa bansa at sinimbolo ang kalayaan, ay nagpapakita ng bulok at agnas nating pagmamahal sa bayan at kalayaan nito.
Nakahawla pa rin tayo sa kamangmangan. Protektado lang ba ang likas na yaman at pambansang pamana ng mga de-numerong Republic Acts? Tapos, bisteng-bisteng aatend tayo ng mga pa-okasyon ng UNESCO. Huwaw! Ano 'to? Hindi kasi natin naiintindihan kung ano ang mga pamana kaya hindi natin pinahahalagahan ang mga ito. Dahil hindi natin pinahahalagahan kaya hindi natin iniingatan.
Sa isyung ito lahat tayo ay stakeholders! Nariyan pa ang Philippine Eagle Foundation, ang Department of Environment, at ang 400 na pares na "Pamana" sa gubat, wag nating hayaang maging ganito ang huni nila:
"Ang mamatay ng dahil sa'yo".
Agosto 16 - Natagpuang patay si Pamana, isang tatlong taong gulang na Philippine eagle (Pithecopa jefferyi) sa Mt. Hamiguitan na isang protected area.
Maraming nagalit ng pumutok ang balitang ito. Para nga naman kasing ang heartless ng bumaril dito. Maraming naantig sa pagkamatay ng isang ibon na ipinag-ingay pa ng marami mula sa social media hanggang makaabot sa senado. Ngayo'y natabunan na ng hindi pa nga napipisang Eleksyon 2016.
Simbolikal ang pagpapakawala kay Pamana sa Mt. Hamiguitan. Hindi lang dahil pambansang saigisag ang agila kundi dahil naganap ito noong Araw ng Kalayaan. Sana'y hindi lang tayo nag-ingay dati dahil "nakakaawa naman 'yong ibon"; *sad face, *pabebe wave. Hindi lang pagkamatay ng isang critically endangered species ang naganap, kundi pagkawala ng isang pambansang kayamanan. Lahat tayo nawalan dito. Kaya kung may mas nakakaawa rito, e tayo 'yon.
Kasama sa itinuturing na pamana ang mga hayop at halaman (fauna at flora) o biodiversity; tinatawag itong natural heritage. At ang pamana ay hindi dapat ginagamit/inuubos kundi bagkos ay pinagyayaman pa. Ang Mt. Hamiguitan, kung saan pinakawalan at nabaril si Pamana, ay isa namang cultural landscape o kabilang sa geodiveristy na pamanang pambansa, na kasama sa 183 (as of 2011) World Natural Heritage Sites. Ang ibig sabihin, mahalaga ang bundok at kung anumang nasa Bundok Hamiguitan hindi lamang sa'tin kundi pati na rin sa International community.
Ang pagkawala ni Pamana, at ng marami pang nauna sa kanya, ay nagpapakita ng pagiging bulagsak natin (bilang bansang Filipino) sa pamana ng kalikasan. Ang pagkabulok ni Pamana, kung sumasagisag pala ito sa bansa at sinimbolo ang kalayaan, ay nagpapakita ng bulok at agnas nating pagmamahal sa bayan at kalayaan nito.
Nakahawla pa rin tayo sa kamangmangan. Protektado lang ba ang likas na yaman at pambansang pamana ng mga de-numerong Republic Acts? Tapos, bisteng-bisteng aatend tayo ng mga pa-okasyon ng UNESCO. Huwaw! Ano 'to? Hindi kasi natin naiintindihan kung ano ang mga pamana kaya hindi natin pinahahalagahan ang mga ito. Dahil hindi natin pinahahalagahan kaya hindi natin iniingatan.
Sa isyung ito lahat tayo ay stakeholders! Nariyan pa ang Philippine Eagle Foundation, ang Department of Environment, at ang 400 na pares na "Pamana" sa gubat, wag nating hayaang maging ganito ang huni nila:
"Ang mamatay ng dahil sa'yo".
Friday, September 11, 2015
Setyembre 11, 2015
Setyembre 11, 2015
Namalengke kami nina Mrs. P(ampolina) at Lola Nitz. Si E-boy tulog pa kahit alas-diyes na ng umaga dahil sinikal ang hika kagabi. Namalengke kami ng pang-Afritada para sa babang-luksa ni Nanay Azon, kapatid ni Lola Nitz.
Bumili kami ng limang kilong manok. Habang inaabyad ni Mrs. P ang iba pang sangkap at si Lola Nitz ay may kahuntahan, nakatitig lang ako sa mga kinakatay na karneng manok. Ginagayat pang-Afritada.
Matanda na 'yong magmamanok at matalas ang kanyang kutsilyo. Tad. Tad. Tad. Sunod-sunod na mabilis ang pagtatadtad ng magmamanok sa manok. Bihasang-bihasa ang magmamanok at matalas na matalas ang kutsilyo. Hindi ko alam kung bakit ako titig na titig at nakatakla. Hinihintay ko bang matadtad ni Manong ang daliri n'ya? Ewan.
Nakailang hiwa kaya siya dati sa dailiri niya bago naganap ang kasanayan sa ritmo ng pagtatadtad. Sana sa paglipas ng panahon ay maging bihasa ako sa ritmo ng ginagawa ko ngayon at mahasa ang instrumentong hawak ko.
Dyord
Setyembre 2015
Namalengke kami nina Mrs. P(ampolina) at Lola Nitz. Si E-boy tulog pa kahit alas-diyes na ng umaga dahil sinikal ang hika kagabi. Namalengke kami ng pang-Afritada para sa babang-luksa ni Nanay Azon, kapatid ni Lola Nitz.
Bumili kami ng limang kilong manok. Habang inaabyad ni Mrs. P ang iba pang sangkap at si Lola Nitz ay may kahuntahan, nakatitig lang ako sa mga kinakatay na karneng manok. Ginagayat pang-Afritada.
Matanda na 'yong magmamanok at matalas ang kanyang kutsilyo. Tad. Tad. Tad. Sunod-sunod na mabilis ang pagtatadtad ng magmamanok sa manok. Bihasang-bihasa ang magmamanok at matalas na matalas ang kutsilyo. Hindi ko alam kung bakit ako titig na titig at nakatakla. Hinihintay ko bang matadtad ni Manong ang daliri n'ya? Ewan.
Nakailang hiwa kaya siya dati sa dailiri niya bago naganap ang kasanayan sa ritmo ng pagtatadtad. Sana sa paglipas ng panahon ay maging bihasa ako sa ritmo ng ginagawa ko ngayon at mahasa ang instrumentong hawak ko.
Dyord
Setyembre 2015
Thursday, September 10, 2015
Setyembre 09, 2015
Setyembre 9, 2015
Inagahan ko talaga ang pagpunta sa simbahan para makapagpraktis ako ng mga pamaskong kanta sa biyolin ko. Hindi conducive magpraktis sa bahay e. Kaya lang nasa may MALAKING Simbahan pa lang ako ay umulan na. Tuloy pa rin ako sa paglalakad at sumilong sa may pargola sa Ala-ala Park.
Tsk. Tsk. Balewala ang pagmamaaga ko. Mai-stranded lang pala ako dahil sa ulan. Wala akong payong at ayoko namang mabasa masyado ang bahayan ng biyolin ko. Sa loob ng pargola nakasilong din ang isang mag-asawa na may dalang batang babae. 'Yong isang nanay dalawang kaliliitan ang dala. Naglalaro ang mga batang hindi naman talaga magkakakilala.
Sa tapat ko naman ay may mag-jowa. Isang lalaking naka-pula na shirt at naka-kayumangging pantalon. Pormadong pormado with matching grey na rubber shoes na may yellow green na accent. 'Yong babae naman ay nangungutim na damit at may puting plastik na sandalyas. Parang 'yong nabibili sa Puregold na tig-wawanpipti lang. Nakapurselas ito na tumatama sa bakal na bakod ng pargola kada babagsak ang kamay nito mula sa pagkakasiksik sa magkabilang siko. Parang naiinip. Ganun din yung lalaki. Parang may iniintay. Hindi naman sila nagpapatila ng ulan. Hindi 'yun sa tingin ko ang dahilan.
Dahil mga tatlo't kalahating dipa lang, kita ko ang pagbubuntong hininga ni girl. Pati rin si boy. Titingin sa taas sa mga basang dahon ng mangga, tas tutungo sa baba sa mga patak ng ulan. May hinihintay talaga ang mga ito. Paayos-ayos ng damit ang lalaki at nahuli ko nang nakanguso ang babae. Haba ang nguso na parang may nginunguto-nguto. Kaya lang para lang silang mga kutong nag-uusap sa sobrang hina. E bionic kaya ang ears ko. O baka naman hindi talaga sila nag-uusap, namamalik-dinig lang ako sa pagkainip ko na rin sa gusto nilang pag-usapan. Pauyuhan ang tawag dito e.
Nakamangot na silang dalawa. Ako'y pasulyap-sulyap lang kunwari'y wapakels at tinatapat ang tenga sa direksyon nila baka sakaling makasagap. Baka naman may kakayahan na silang mag-usap ng hindi nagsasalita. Parang ang unang magsalita, talo. Pauyuhan talaga. Humahapon na lalo kailangan ko nang magsimba. Hinihintay lang din yata nila kong umalis. Nang medyo humina ang ulan ay iniwan ko na ang dalawa sa pargola na sintahimik ng basketbolan ng hapong 'yon.
jjj
Parang ganito rin sa bahay ngayon e; pauyuhan. Pauyuhan sina Mama at Papang bumili ng ulam. Pauyuhan sinong bibili ng kape. Pauyuhan sa pagbili ng shampoo. Si Mama nagtitipid para makabayad sa utang. Sandamakmak ang 5-6 nito. Wala rin namang masyadong benta sa palengke. Si Papa naman ay nagtitipid para may maipatuka sa manok at may maipansabong kapag Linggo. Minsan lasing pa at sisigawan ako dahil hindi raw ako nagtatrabaho. Hindi raw ako tumutulong sa kanila.
Kaya madalas ay lumiliban talaga sa pagkain ng kanin sa bahay. Either almusal o tanghalian ang wala at nitong araw nga na ito ay parehong cutting classes sina almusal at tanghalian. Ang masaklap pa rito ay minsan kailangan mong gumawa ng mabibigat na gawain gaya ng paglalaba at pag-iigib kahit kape (minsan may biskuwit) lang ang lamang tiyan.
Paano kung hinihintay lang din nila kong umalis? Umalis at magtrabaho. Pero wala akong balak papatakin sa kanila ang ulan at sila'y sasahod lang.
Dyord,
Setyembre 9, 2015
Inagahan ko talaga ang pagpunta sa simbahan para makapagpraktis ako ng mga pamaskong kanta sa biyolin ko. Hindi conducive magpraktis sa bahay e. Kaya lang nasa may MALAKING Simbahan pa lang ako ay umulan na. Tuloy pa rin ako sa paglalakad at sumilong sa may pargola sa Ala-ala Park.
Tsk. Tsk. Balewala ang pagmamaaga ko. Mai-stranded lang pala ako dahil sa ulan. Wala akong payong at ayoko namang mabasa masyado ang bahayan ng biyolin ko. Sa loob ng pargola nakasilong din ang isang mag-asawa na may dalang batang babae. 'Yong isang nanay dalawang kaliliitan ang dala. Naglalaro ang mga batang hindi naman talaga magkakakilala.
Sa tapat ko naman ay may mag-jowa. Isang lalaking naka-pula na shirt at naka-kayumangging pantalon. Pormadong pormado with matching grey na rubber shoes na may yellow green na accent. 'Yong babae naman ay nangungutim na damit at may puting plastik na sandalyas. Parang 'yong nabibili sa Puregold na tig-wawanpipti lang. Nakapurselas ito na tumatama sa bakal na bakod ng pargola kada babagsak ang kamay nito mula sa pagkakasiksik sa magkabilang siko. Parang naiinip. Ganun din yung lalaki. Parang may iniintay. Hindi naman sila nagpapatila ng ulan. Hindi 'yun sa tingin ko ang dahilan.
Dahil mga tatlo't kalahating dipa lang, kita ko ang pagbubuntong hininga ni girl. Pati rin si boy. Titingin sa taas sa mga basang dahon ng mangga, tas tutungo sa baba sa mga patak ng ulan. May hinihintay talaga ang mga ito. Paayos-ayos ng damit ang lalaki at nahuli ko nang nakanguso ang babae. Haba ang nguso na parang may nginunguto-nguto. Kaya lang para lang silang mga kutong nag-uusap sa sobrang hina. E bionic kaya ang ears ko. O baka naman hindi talaga sila nag-uusap, namamalik-dinig lang ako sa pagkainip ko na rin sa gusto nilang pag-usapan. Pauyuhan ang tawag dito e.
Nakamangot na silang dalawa. Ako'y pasulyap-sulyap lang kunwari'y wapakels at tinatapat ang tenga sa direksyon nila baka sakaling makasagap. Baka naman may kakayahan na silang mag-usap ng hindi nagsasalita. Parang ang unang magsalita, talo. Pauyuhan talaga. Humahapon na lalo kailangan ko nang magsimba. Hinihintay lang din yata nila kong umalis. Nang medyo humina ang ulan ay iniwan ko na ang dalawa sa pargola na sintahimik ng basketbolan ng hapong 'yon.
jjj
Parang ganito rin sa bahay ngayon e; pauyuhan. Pauyuhan sina Mama at Papang bumili ng ulam. Pauyuhan sinong bibili ng kape. Pauyuhan sa pagbili ng shampoo. Si Mama nagtitipid para makabayad sa utang. Sandamakmak ang 5-6 nito. Wala rin namang masyadong benta sa palengke. Si Papa naman ay nagtitipid para may maipatuka sa manok at may maipansabong kapag Linggo. Minsan lasing pa at sisigawan ako dahil hindi raw ako nagtatrabaho. Hindi raw ako tumutulong sa kanila.
Kaya madalas ay lumiliban talaga sa pagkain ng kanin sa bahay. Either almusal o tanghalian ang wala at nitong araw nga na ito ay parehong cutting classes sina almusal at tanghalian. Ang masaklap pa rito ay minsan kailangan mong gumawa ng mabibigat na gawain gaya ng paglalaba at pag-iigib kahit kape (minsan may biskuwit) lang ang lamang tiyan.
Paano kung hinihintay lang din nila kong umalis? Umalis at magtrabaho. Pero wala akong balak papatakin sa kanila ang ulan at sila'y sasahod lang.
Dyord,
Setyembre 9, 2015
Dahil Hindi lang Tayo AlDub Nation
Milyon-milyong Pinoy ang nakatutok sa kalyeserye nito lang Sabado (Setyembre 5, 2015). Malamang milyon ang kinilig, daang libo ang na-teary eyed, at daan-daan ang sari-sari istor at traysikel na nag-temporary strike para lang sa pagkikita nina Yaya Dub at Alden. Kasama na ako sa daang libong na-teary eyed at binugbog ang unan.
Bandang hapon ng parehong araw (Sept. 05, 2015) ay binuklat ko ang mga headlines sa Inquirer at Rappler at na-Eat Bulaga ako sa mga naganap sa Pilipinas habang nag-aabang at kinikilig ako sa kalyeserye. Hindi ko sinasabing masama ang kalyeserye, ang sinasabi ko ay mabuti rin namang maging malay (aware) tayo sa nangyayari sa bansa. Ano ba naman ang isang tweet para ipabatid na ito ang mga mainit-init pang nangyari sa loob ng Aparri hanggang Jolo:
1. Pag-alala sa ika-70 taon ng Pagsuko ng mga Hapon noong World War II ay ginanap sa Camp John Hay (Baguio City) noong Setyembre 3, Huwebes. Ito ay pinangunahan nina US Ambassador to the Philippines Philip Goldberg at dalawang beterano ng WWII na sina Graciano Clavano at Sabas Hafalla.
Nangyari ang pagsuko ng mga Hapon sa bansa nang pirmahan ni Major General Edmond Leavey at General Tomoyuki Yamashita at Vice Admiral Denhici Ochoki ang katibayan ng pagsuko. Sa loob nga raw ng 70 taon ay hindi ginalaw o binago ang bedroom number five sa tirahan ng Ambassador sa Camp John Hay (na siya ring tuluyan ni Yamashita nang sakupin nila ang bansa).
Mahalaga ang mga ganitong pag-alala bilang pagsaludo sa mga matatapang nating sundalo na ipinaglaban ang ating bansa. Nagpapatibay din ito ng pagkakaibigan natin sa Amerika.
Ang artikulong hinalawan ko ay mula sa Rappler.com sa "In Baguio, remembering the Japanese forces' World War II surrender".
Hindi ko sinasabing masama ang kalyeserye, ang sinasabi ko ay mabuti ang maging malay (aware) tayo sa mga nangyari sa bansa.
2. Kinumpirma ng Kagawaran ng Kalusugan na mayroong kaso ng Ebola Reston Virus (ERV) sa isang pasilidad sa bansa. Ang pasilidad na ito ay isang research lab at breeding center para sa mga unggoy. Sinuri na ng Research for International Tropical Medicine (RITM) ang 25 na staffs ng hindi pinangalanang pasilidad at nakapagpadala na ang RITM ng sample mula sa mga unggoy sa Australia at Japan para sa confirmatory results.
Hindi dapat ikatakot dahil ang ERV ay ang "pinakamabait" na Ebola virus sa tao ayon kay Health Secretary Janette Garin. May mga klase ng Ebola na grabe ang epekto sa hayop pero wala sa tao. Gayunpaman, nililimitahan ang paggalaw ng mga tao sa pasilidad habang patuloy na pinag-aaralan ang kaso.
Sa ngayon, Pilipinas pa lang ang batid na lugar na pinagmulan ng ganitong klaseng Ebola virus na hindi nagdudulot ng sakit sa tao. Noong 1989, nagkaroon ng outbreak sa mga lab monkeys sa US at na-trace ang source nito sa Virginia kung saanay mga infected na unggoy ang inexport mula sa Pilipinas.
Siyempre, ang concern natin dito ay hindi lang ang public health at safety kundi pati na rin ang animal health at welfare ng mga unggoy. Puwede rin itong oportunidad para sa mas malalim na pag-aaral sa nasabing Ebola strain na only in the Philippines.
Hango ito sa artikulo sa Rappler.com na "DOH confirms Ebola Reston Virus case in PH facility" ni Jee Y. Geronimo.
Hindi ko sinasabing masama ang kalyeserye, ang sinasabi ko ay mabuti ang maging alerto tayo sa mga nangyayari sa bansa.
3. Mariing tinutulan at kinundena ng Commission on Human Rights (CHR) ang pagpaslang sa isang 'lumad' educator at dalawang tribal leaders. At ang mas kagulat-gulat ay September 1(noong isang Martes) pa ito naganap sa probinsya ng Surigao del Sur.
Ayon sa ulat ng isang advocacy group na Save Our Schools (SOS) ay Martes ng umaga ay pinagbabaril di umano ng Magahat-Bagani, isang paramilitary group; sina Emerito Samarca, executive director ng Alternative Learning Center for Agricultural and Livelihood Development; Dionel Campos at Belio Sinzo mga Mapasu.
Pina-iimbestigahan na ni CHR Chair Chito Gascon at pinagpapaliwanag ang Armed Forces sa nangyaring pamamaslang.
Ito ay hango sa artikulo sa Inquirer.net at hindi ko po makita ang by-line.
Alam kong lumikha na ito ng ingay sa mga raliyista upang mapansin. Hindi lamang ang kasong ito kundi ang marami pang kaso ng militarisasyon at violation on human rights lalo na sa mga lumad.
Hindi ko sinasabing masama ang kalyeserye, ang sinasabi ko ay mabuti ang magmalasakit tayo sa mga nangyayaring karahasan at kawalan ng katarungan sa bansa.
Mas marami pang higit na mahalagang bagay kaysa sa pagharang ng isang plywood kina Yaya Dub at Alden.
Bandang hapon ng parehong araw (Sept. 05, 2015) ay binuklat ko ang mga headlines sa Inquirer at Rappler at na-Eat Bulaga ako sa mga naganap sa Pilipinas habang nag-aabang at kinikilig ako sa kalyeserye. Hindi ko sinasabing masama ang kalyeserye, ang sinasabi ko ay mabuti rin namang maging malay (aware) tayo sa nangyayari sa bansa. Ano ba naman ang isang tweet para ipabatid na ito ang mga mainit-init pang nangyari sa loob ng Aparri hanggang Jolo:
1. Pag-alala sa ika-70 taon ng Pagsuko ng mga Hapon noong World War II ay ginanap sa Camp John Hay (Baguio City) noong Setyembre 3, Huwebes. Ito ay pinangunahan nina US Ambassador to the Philippines Philip Goldberg at dalawang beterano ng WWII na sina Graciano Clavano at Sabas Hafalla.
Nangyari ang pagsuko ng mga Hapon sa bansa nang pirmahan ni Major General Edmond Leavey at General Tomoyuki Yamashita at Vice Admiral Denhici Ochoki ang katibayan ng pagsuko. Sa loob nga raw ng 70 taon ay hindi ginalaw o binago ang bedroom number five sa tirahan ng Ambassador sa Camp John Hay (na siya ring tuluyan ni Yamashita nang sakupin nila ang bansa).
Mahalaga ang mga ganitong pag-alala bilang pagsaludo sa mga matatapang nating sundalo na ipinaglaban ang ating bansa. Nagpapatibay din ito ng pagkakaibigan natin sa Amerika.
Ang artikulong hinalawan ko ay mula sa Rappler.com sa "In Baguio, remembering the Japanese forces' World War II surrender".
Hindi ko sinasabing masama ang kalyeserye, ang sinasabi ko ay mabuti ang maging malay (aware) tayo sa mga nangyari sa bansa.
2. Kinumpirma ng Kagawaran ng Kalusugan na mayroong kaso ng Ebola Reston Virus (ERV) sa isang pasilidad sa bansa. Ang pasilidad na ito ay isang research lab at breeding center para sa mga unggoy. Sinuri na ng Research for International Tropical Medicine (RITM) ang 25 na staffs ng hindi pinangalanang pasilidad at nakapagpadala na ang RITM ng sample mula sa mga unggoy sa Australia at Japan para sa confirmatory results.
Hindi dapat ikatakot dahil ang ERV ay ang "pinakamabait" na Ebola virus sa tao ayon kay Health Secretary Janette Garin. May mga klase ng Ebola na grabe ang epekto sa hayop pero wala sa tao. Gayunpaman, nililimitahan ang paggalaw ng mga tao sa pasilidad habang patuloy na pinag-aaralan ang kaso.
Sa ngayon, Pilipinas pa lang ang batid na lugar na pinagmulan ng ganitong klaseng Ebola virus na hindi nagdudulot ng sakit sa tao. Noong 1989, nagkaroon ng outbreak sa mga lab monkeys sa US at na-trace ang source nito sa Virginia kung saanay mga infected na unggoy ang inexport mula sa Pilipinas.
Siyempre, ang concern natin dito ay hindi lang ang public health at safety kundi pati na rin ang animal health at welfare ng mga unggoy. Puwede rin itong oportunidad para sa mas malalim na pag-aaral sa nasabing Ebola strain na only in the Philippines.
Hango ito sa artikulo sa Rappler.com na "DOH confirms Ebola Reston Virus case in PH facility" ni Jee Y. Geronimo.
Hindi ko sinasabing masama ang kalyeserye, ang sinasabi ko ay mabuti ang maging alerto tayo sa mga nangyayari sa bansa.
3. Mariing tinutulan at kinundena ng Commission on Human Rights (CHR) ang pagpaslang sa isang 'lumad' educator at dalawang tribal leaders. At ang mas kagulat-gulat ay September 1(noong isang Martes) pa ito naganap sa probinsya ng Surigao del Sur.
Ayon sa ulat ng isang advocacy group na Save Our Schools (SOS) ay Martes ng umaga ay pinagbabaril di umano ng Magahat-Bagani, isang paramilitary group; sina Emerito Samarca, executive director ng Alternative Learning Center for Agricultural and Livelihood Development; Dionel Campos at Belio Sinzo mga Mapasu.
Pina-iimbestigahan na ni CHR Chair Chito Gascon at pinagpapaliwanag ang Armed Forces sa nangyaring pamamaslang.
Ito ay hango sa artikulo sa Inquirer.net at hindi ko po makita ang by-line.
Alam kong lumikha na ito ng ingay sa mga raliyista upang mapansin. Hindi lamang ang kasong ito kundi ang marami pang kaso ng militarisasyon at violation on human rights lalo na sa mga lumad.
Hindi ko sinasabing masama ang kalyeserye, ang sinasabi ko ay mabuti ang magmalasakit tayo sa mga nangyayaring karahasan at kawalan ng katarungan sa bansa.
Mas marami pang higit na mahalagang bagay kaysa sa pagharang ng isang plywood kina Yaya Dub at Alden.
Saturday, September 5, 2015
So Gusto Mong Maging Editor?
May inalok sa 'kin na trabaho ang isang kapatid sa hanapbuhay. Sabi ko titignan ko lang muna so I sent my CV. Ibinalik n'ya ito napakarami raw na typos (typographical error). Edit-edit naman ako. Send ulit sa kanya. Akala ko oks na pero akala ko lang ang lahat dahil pagtugon n'ya sa e-mail ay marami pa rin daw na typos. Napahiya na ako.
Isa sa mga rules sa CV ay dapat NO typos. Rule #1. Kung ang doktor ay galit sa mikrobyo ang editor ay dapat galit sa typo. Nakalagay pa naman sa CV ko na "Basic knowledge in Lay-outing and Proofreading". Tapos, sarili kong CV andaming typos. Kaya siguro may mga inaaplayan akong mga frilans na trabaho na hindi ako ma-e-mail back man lang dahil bagsak agad ako sa rule #1.
Natutunan ko naman ang aralin na ito, ang Rule #2. Kapag maraming ginagawa, mag-focus lang sa isa hangga't hindi pulidong natatapos. Inayos ko kasi ng may pagmamadali para maabutan si Yaya Dub sa kalyeserye. Dahil dito mas magiging maingat na rin ako sa blog posts ko na napakaraming mikrobyo.
Makalipas ang tatlong araw ay nakatanggap ako ulit bg e-mail. "Erk!". Marami pa rin daw na mali sa CV ko. Wala na akong karera sa proofreading.
Isa sa mga rules sa CV ay dapat NO typos. Rule #1. Kung ang doktor ay galit sa mikrobyo ang editor ay dapat galit sa typo. Nakalagay pa naman sa CV ko na "Basic knowledge in Lay-outing and Proofreading". Tapos, sarili kong CV andaming typos. Kaya siguro may mga inaaplayan akong mga frilans na trabaho na hindi ako ma-e-mail back man lang dahil bagsak agad ako sa rule #1.
Natutunan ko naman ang aralin na ito, ang Rule #2. Kapag maraming ginagawa, mag-focus lang sa isa hangga't hindi pulidong natatapos. Inayos ko kasi ng may pagmamadali para maabutan si Yaya Dub sa kalyeserye. Dahil dito mas magiging maingat na rin ako sa blog posts ko na napakaraming mikrobyo.
Makalipas ang tatlong araw ay nakatanggap ako ulit bg e-mail. "Erk!". Marami pa rin daw na mali sa CV ko. Wala na akong karera sa proofreading.
nabasa ko 'Yong 'paper Towns ('Yong Filipino Edition)
nabasa ko 'Yung 'paper Towns' ('Yung Filipino Edition)
Ang Paper Towns ay isang nobelang sinulat ni John Green sa Ingles. Ang binasa ko ay 'yung nasa Filipino na salin nina Beverly Siy at Ronald Verzo II. Bakit ko siya piniling basahin sa Filipino? Una, mas mura ang aklat kapag nasa Filipinong salin. Wala kasi akong masyadong pera. Pangalawa, para makita ang kakayanan ng wika at mga tagapagsalin natin.
Ang kuwento ng Paper Towns ay umikot mula sa pagtingin ni Q (Quentin) kay Margo Roth Speigelman bilang isang diyosa; ubod ng ganda, makapangyarihan, at umaapaw sa coolness. Kababata niya si Margo at may pagtingin na s'ya rito since birth. Tama, isa sa mga kaengga-engganyong katangian ng nobela ay nasa POV ng lalaki naman ang isang romance story. Nagsimula ang road trip sa isang gabi, ilang linggo bago matapos ang buhay hayskul nila, ay pumasok si Margo sa bintana ni Q na mistulang ninja at inumpisahan ang kanilang mission na both possible at impossible. Ang tila imposibleng bahagi ay ang paghahanap kay Margo bago maubos ang mga pisi sa dibdib ni Q at tuluyang mabasag ang sisidlan.
Maganda ang nobelang Paper Towns dahil:
1. Kitang-kita rito ang pagkakaiba ng kultura natin sa mga Kano. Yung mga kabataang Kano ang hilig sa party cups at siyempre sa party-party. Party na parang walang bukas. Basta nagpaunlak ang barkada o schoolmate ng party sa bahay ay gora sila. Hindi nila sinasaalang-alang kung oks lang ba sa magulang nung nag-imbita. Nagkakalat sila sa ibang bahay na sobrang NO sa atin.
May mataas sila na sense of independence lalo na kapag college na. Sa atin hangga't nag-aaral ay nasa puder o responsibilidad pa ng magulang. Sa Pinas, maraming nagkokolehiyo na ang dahilan ay para makakuha ng magandang trabaho at makatulong sa pamilya. Sa mga Kano, college is a key to open for opportunities or to search one's self o para i-pursue ang passion. Napaka-family oriented natin.
Parang selfown lang ang kotse para maging graduation gift. A must-have sa kanila 'yon. Pagkakaiba rin ito ng ekonomikong kalagayan natin.
Yung language may kahalayan. Pinakita ni John Green na ganito ang 'bunganga' ng maraming kabataang Kano ngayon. Mas naging makatotohanan ang mga tauhan dahil dito. Hindi lang ito usapin ng kultura ng isang bansa kundi isyu ng bumababang moralidad. Bukod nga sa kotse ay must-have din ang pagkakaroon ng 'sexperience' bago grumadweyt ng hayskul para sa maraming kabataan doon. Malamang dito rin sa Pilipinas, hindi nga lang pinag-uusapan ng bulgaran.
2. Pinakikita rin dito na harsh ang hayskul layf. Maraming bully. Maraming naghahanap sa sarili. Makikitang kahit hayskul pa lang ay mayroon ng mga naghaharing uri at ginogloripika ang ganda (ng mukha at katawan o image) kaysa sa pagkakaiba-iba at katapatan sa sarili. Kaya ang toong malakas ay 'yung kayang mag-adapt at maka-survive sa harshness ng buhay.
3. Nagpapakilala ito ng Toponomy o yung pag-aaral kung bakit ganun ang pangalan ng lugar. Ipinakilala ni Q kung bakit Jefferson Park ang tawag sa lugar nila. Sa paghahanap n'ya rin kay Margo, mapag-aalaman naman niya ang kasaysayan ng Argoe. Gusto rin ni Q 'yung dating kalagayan na kada papasok siya ng ibang state ay sasalubong sa'yo ang kultura ng lugar na 'yon at hindi si McDo. Kailangan ba talaga na masakripisyo ang kultura para sa pag-unlad?
Mapapaisip ka nga kung sino ba ang humuhubog sa alin. Mas hinuhubog ba ng mga tao ang isang lugar o mas hinuhubog ng isang lugar ang mga tao. Alinman, " Ang lugar ay ang tao at ang tao ay ang lugar" sabi ni Margo.
4. Dinirayb din nito ang kahalagahan ng Copyright. Ipinaliwanang nito ang mga copryright traps na nilikha ng mga cartographers. Mga pekeng lugar sa mapa nila na tinatawag ding paper towns para kapag nakita nila ang ibang mapa na nakalagay ang imbento nilang lugar, isa lang ang ibig sabihin nun, nag-copy paste sila. Nagnakaw ng intelektwal na ari. At labag sa batas, masama, at kasalanan 'yon!
5. Isinama ni Margo ang tula ni Whitman na "Song of Myself". Nag-cameo rin si Emily Dickinson, ang Moby Dick, The Bell ni Sylvia Plath, at Slaughterhouse-Five ni Kurt Vonnegut. Nakaka-curious lang bakit binabasa ni Margo 'yung dalawang huling nabanggit. Nadagdag tuloy ito sa mga hahanapin kong aklat.
6. Meron itong masidhing pagnanasang makilala ang sarili. Na mamuhay kung sino ka talaga. Hindi 'yong ikaw na sinasabi ng mga tao na ikaw. Hindi 'yong ikaw na umaarte batay sa pagkakakilala ng iba sa'yo. Ang naging paraan ni Margo sa pagkilala sa sarili ay ang pag-alis at pagtakas mula sa Margo na hindi n'ya kayang pangatawanan sa lahat ng oras. Makikilala naman ni Q ang sarili sa paraang hindi niya aakalain, dahil sa paghahanap at paglalakbay tungo sa totoong Margo ay makikita rin n'ya ang sarili at ibang tao nang buong-buo
Kung masyadong cliche o abstract ang marami sa itinala ko, pasensya na dahil sobrang nag-iingat akong sumulat ng rebyu nang hindi nang-i-spoil.
At ang isa pa sa mga nalaman ko ay mahusay pala ang mga Filipinong tagasalin. Nabasag ang kaisipang baduy naman kapag sinalin sa Filipino ang banyagang nobela. Kesyo may kahinaan ang wika natin para ipahayag ang ilang damdamin sa Ingles. Mayroon sigurong limitasyon pero hindi mahina ang wikang Filipino.
Talakayan:
(Pumili lang ako ng tatlong madadaling tanong. Babala: Kung hindi mo pa nababasa ang nobela baka ma-spoil ka sa mga sumusunod.)
1. Noong nine years old sina Margo at Q, may natagpuan silang nakapanghihilakbot. Magkaibang-magkaiba ang pagtugon nila rito. Sabi ni Q, "Pag-atras ko, siya namang lapit ni Margo sa lalaki. Dahan-dahan, dalawang maliliit na hakbang din". Ganito pa rin bang mag-isip ang mga tauhan pagtuntong nila ng high school? Ganito pa rin ba sila pagkatapos ng nobela? May nagbago ba? Kung may nagbago, ano-ano ang mga ito?
Nanatili pa ring curious, adventurous, at daring si Margo at cautious, playing safe at hesitant naman si Q nang maging hayskul sila. Si Margo lumiliban-liban sa klase samantalang si Q ay gustong maperfect ang attendance at ayaw ma-late. Si Q ay hanggang patanaw-tanaw na lang sa bintana samantalang si Margo ay namamasok at nambabasag ng mga bintana. Si Margo ay magiging mas Margo pa (patuloy na maglalakbay at kikilalanin ang sarili) at si Q ay makikilala ang totoong Margo at ang iba pang Q na natatago sa loob n'ya. Mas makikilala nila ang kani-kanilang mga sarili higit sa pagkilala sa isa't isa. Makikitang noon pa man ay magkaiba na ang direksiyon ng kanilang mga hakbang.
2. Ilarawan ang mga best friend ni Q. Sa hierarchy ng mga estudyante sa Winter Park High School, saang antas nabibilang ang mga kaibigan ni Q? Kung bibigyan ka ng pagkakataong makapili ng best friend mula sa mga tauhang ito, sino ang pipiliin mo? Bakit?
Ang payat at nagkaroon ng kidney infection na si Ben. Kahit na maraming sakit ng ulo ang idudulot nito sa'kin. Kahit na may pagkababoy ang bibig n'ya. Kahit na palaging girls at dating (dey-ting) ang nasa isip n'ya. Magaling naman s'ya sa games. Magkakaroon kami ng healthy competition. Challenging s'yang maging kaibigan.
'Tsaka may good side naman si Ben. Nakikinig sa kuwento mo basta nasa mood. Naalala mo 'yung time na puyat na puyat si Q tapos nakatulog s'ya sa RHAPAW, paggising n'ya may Wendy's burger na at note mula kay Ben. Para ngang out of character 'yun e. Siguro talagang one-scene-in-a-novel lang ang mga ganung ugali ni Ben. 'Tsaka may bespren din akong magaling sa games at nagpapaburger minsan. haha
3. Talakayin ang huling linya ng nobela. Pagtuunanng pansin ang kaugnayan nito sa buong kuwento at kung anong sinasabi nito tungkol sa relasyon nina Margo at Q.
Nakilala ni Q si Margo. Hindi 'yung Margo na diyosa at tinitingala ng lahat kundi 'yung Margo Roth Speigelman na naglalaho man sa naglalamat na dilim ay malinaw na malinaw sa isip n'ya. Ito ang Margo na hindi kung kaninomang bersiyon. Ito ang Margo na hindi papel. Ito ang Margo na tao lang.
Walang aylabyuhan sa huli o together forever na mga kaululan. Hindi si Margo o kung sinumang nagmamahalan ang sentro ng universe ng isa't isa. Magkahiwalay man sila ng biyahe ay alam naman nilang 'sing halaga ng mismong paglalakbay ang kanilang destinasyon at ang ngayon ay kasing halaga rin ng bukas.
Mababasa rin ang rebyu sa blog ko maya-maya lang.
Ang Paper Towns ay isang nobelang sinulat ni John Green sa Ingles. Ang binasa ko ay 'yung nasa Filipino na salin nina Beverly Siy at Ronald Verzo II. Bakit ko siya piniling basahin sa Filipino? Una, mas mura ang aklat kapag nasa Filipinong salin. Wala kasi akong masyadong pera. Pangalawa, para makita ang kakayanan ng wika at mga tagapagsalin natin.
Ang kuwento ng Paper Towns ay umikot mula sa pagtingin ni Q (Quentin) kay Margo Roth Speigelman bilang isang diyosa; ubod ng ganda, makapangyarihan, at umaapaw sa coolness. Kababata niya si Margo at may pagtingin na s'ya rito since birth. Tama, isa sa mga kaengga-engganyong katangian ng nobela ay nasa POV ng lalaki naman ang isang romance story. Nagsimula ang road trip sa isang gabi, ilang linggo bago matapos ang buhay hayskul nila, ay pumasok si Margo sa bintana ni Q na mistulang ninja at inumpisahan ang kanilang mission na both possible at impossible. Ang tila imposibleng bahagi ay ang paghahanap kay Margo bago maubos ang mga pisi sa dibdib ni Q at tuluyang mabasag ang sisidlan.
Maganda ang nobelang Paper Towns dahil:
1. Kitang-kita rito ang pagkakaiba ng kultura natin sa mga Kano. Yung mga kabataang Kano ang hilig sa party cups at siyempre sa party-party. Party na parang walang bukas. Basta nagpaunlak ang barkada o schoolmate ng party sa bahay ay gora sila. Hindi nila sinasaalang-alang kung oks lang ba sa magulang nung nag-imbita. Nagkakalat sila sa ibang bahay na sobrang NO sa atin.
May mataas sila na sense of independence lalo na kapag college na. Sa atin hangga't nag-aaral ay nasa puder o responsibilidad pa ng magulang. Sa Pinas, maraming nagkokolehiyo na ang dahilan ay para makakuha ng magandang trabaho at makatulong sa pamilya. Sa mga Kano, college is a key to open for opportunities or to search one's self o para i-pursue ang passion. Napaka-family oriented natin.
Parang selfown lang ang kotse para maging graduation gift. A must-have sa kanila 'yon. Pagkakaiba rin ito ng ekonomikong kalagayan natin.
Yung language may kahalayan. Pinakita ni John Green na ganito ang 'bunganga' ng maraming kabataang Kano ngayon. Mas naging makatotohanan ang mga tauhan dahil dito. Hindi lang ito usapin ng kultura ng isang bansa kundi isyu ng bumababang moralidad. Bukod nga sa kotse ay must-have din ang pagkakaroon ng 'sexperience' bago grumadweyt ng hayskul para sa maraming kabataan doon. Malamang dito rin sa Pilipinas, hindi nga lang pinag-uusapan ng bulgaran.
2. Pinakikita rin dito na harsh ang hayskul layf. Maraming bully. Maraming naghahanap sa sarili. Makikitang kahit hayskul pa lang ay mayroon ng mga naghaharing uri at ginogloripika ang ganda (ng mukha at katawan o image) kaysa sa pagkakaiba-iba at katapatan sa sarili. Kaya ang toong malakas ay 'yung kayang mag-adapt at maka-survive sa harshness ng buhay.
3. Nagpapakilala ito ng Toponomy o yung pag-aaral kung bakit ganun ang pangalan ng lugar. Ipinakilala ni Q kung bakit Jefferson Park ang tawag sa lugar nila. Sa paghahanap n'ya rin kay Margo, mapag-aalaman naman niya ang kasaysayan ng Argoe. Gusto rin ni Q 'yung dating kalagayan na kada papasok siya ng ibang state ay sasalubong sa'yo ang kultura ng lugar na 'yon at hindi si McDo. Kailangan ba talaga na masakripisyo ang kultura para sa pag-unlad?
Mapapaisip ka nga kung sino ba ang humuhubog sa alin. Mas hinuhubog ba ng mga tao ang isang lugar o mas hinuhubog ng isang lugar ang mga tao. Alinman, " Ang lugar ay ang tao at ang tao ay ang lugar" sabi ni Margo.
4. Dinirayb din nito ang kahalagahan ng Copyright. Ipinaliwanang nito ang mga copryright traps na nilikha ng mga cartographers. Mga pekeng lugar sa mapa nila na tinatawag ding paper towns para kapag nakita nila ang ibang mapa na nakalagay ang imbento nilang lugar, isa lang ang ibig sabihin nun, nag-copy paste sila. Nagnakaw ng intelektwal na ari. At labag sa batas, masama, at kasalanan 'yon!
5. Isinama ni Margo ang tula ni Whitman na "Song of Myself". Nag-cameo rin si Emily Dickinson, ang Moby Dick, The Bell ni Sylvia Plath, at Slaughterhouse-Five ni Kurt Vonnegut. Nakaka-curious lang bakit binabasa ni Margo 'yung dalawang huling nabanggit. Nadagdag tuloy ito sa mga hahanapin kong aklat.
6. Meron itong masidhing pagnanasang makilala ang sarili. Na mamuhay kung sino ka talaga. Hindi 'yong ikaw na sinasabi ng mga tao na ikaw. Hindi 'yong ikaw na umaarte batay sa pagkakakilala ng iba sa'yo. Ang naging paraan ni Margo sa pagkilala sa sarili ay ang pag-alis at pagtakas mula sa Margo na hindi n'ya kayang pangatawanan sa lahat ng oras. Makikilala naman ni Q ang sarili sa paraang hindi niya aakalain, dahil sa paghahanap at paglalakbay tungo sa totoong Margo ay makikita rin n'ya ang sarili at ibang tao nang buong-buo
Kung masyadong cliche o abstract ang marami sa itinala ko, pasensya na dahil sobrang nag-iingat akong sumulat ng rebyu nang hindi nang-i-spoil.
At ang isa pa sa mga nalaman ko ay mahusay pala ang mga Filipinong tagasalin. Nabasag ang kaisipang baduy naman kapag sinalin sa Filipino ang banyagang nobela. Kesyo may kahinaan ang wika natin para ipahayag ang ilang damdamin sa Ingles. Mayroon sigurong limitasyon pero hindi mahina ang wikang Filipino.
Talakayan:
(Pumili lang ako ng tatlong madadaling tanong. Babala: Kung hindi mo pa nababasa ang nobela baka ma-spoil ka sa mga sumusunod.)
1. Noong nine years old sina Margo at Q, may natagpuan silang nakapanghihilakbot. Magkaibang-magkaiba ang pagtugon nila rito. Sabi ni Q, "Pag-atras ko, siya namang lapit ni Margo sa lalaki. Dahan-dahan, dalawang maliliit na hakbang din". Ganito pa rin bang mag-isip ang mga tauhan pagtuntong nila ng high school? Ganito pa rin ba sila pagkatapos ng nobela? May nagbago ba? Kung may nagbago, ano-ano ang mga ito?
Nanatili pa ring curious, adventurous, at daring si Margo at cautious, playing safe at hesitant naman si Q nang maging hayskul sila. Si Margo lumiliban-liban sa klase samantalang si Q ay gustong maperfect ang attendance at ayaw ma-late. Si Q ay hanggang patanaw-tanaw na lang sa bintana samantalang si Margo ay namamasok at nambabasag ng mga bintana. Si Margo ay magiging mas Margo pa (patuloy na maglalakbay at kikilalanin ang sarili) at si Q ay makikilala ang totoong Margo at ang iba pang Q na natatago sa loob n'ya. Mas makikilala nila ang kani-kanilang mga sarili higit sa pagkilala sa isa't isa. Makikitang noon pa man ay magkaiba na ang direksiyon ng kanilang mga hakbang.
2. Ilarawan ang mga best friend ni Q. Sa hierarchy ng mga estudyante sa Winter Park High School, saang antas nabibilang ang mga kaibigan ni Q? Kung bibigyan ka ng pagkakataong makapili ng best friend mula sa mga tauhang ito, sino ang pipiliin mo? Bakit?
Ang payat at nagkaroon ng kidney infection na si Ben. Kahit na maraming sakit ng ulo ang idudulot nito sa'kin. Kahit na may pagkababoy ang bibig n'ya. Kahit na palaging girls at dating (dey-ting) ang nasa isip n'ya. Magaling naman s'ya sa games. Magkakaroon kami ng healthy competition. Challenging s'yang maging kaibigan.
'Tsaka may good side naman si Ben. Nakikinig sa kuwento mo basta nasa mood. Naalala mo 'yung time na puyat na puyat si Q tapos nakatulog s'ya sa RHAPAW, paggising n'ya may Wendy's burger na at note mula kay Ben. Para ngang out of character 'yun e. Siguro talagang one-scene-in-a-novel lang ang mga ganung ugali ni Ben. 'Tsaka may bespren din akong magaling sa games at nagpapaburger minsan. haha
3. Talakayin ang huling linya ng nobela. Pagtuunanng pansin ang kaugnayan nito sa buong kuwento at kung anong sinasabi nito tungkol sa relasyon nina Margo at Q.
Nakilala ni Q si Margo. Hindi 'yung Margo na diyosa at tinitingala ng lahat kundi 'yung Margo Roth Speigelman na naglalaho man sa naglalamat na dilim ay malinaw na malinaw sa isip n'ya. Ito ang Margo na hindi kung kaninomang bersiyon. Ito ang Margo na hindi papel. Ito ang Margo na tao lang.
Walang aylabyuhan sa huli o together forever na mga kaululan. Hindi si Margo o kung sinumang nagmamahalan ang sentro ng universe ng isa't isa. Magkahiwalay man sila ng biyahe ay alam naman nilang 'sing halaga ng mismong paglalakbay ang kanilang destinasyon at ang ngayon ay kasing halaga rin ng bukas.
Mababasa rin ang rebyu sa blog ko maya-maya lang.
Tuesday, September 1, 2015
Kumain ka na lang kasi...
Kamakailan lang ay bumisita kami ni E-boy sa isang adobo chain sa bansa para mananghalian. Medyo matagal-tagal na itong kainan pero hindi pa kasing sikat ng Mang Inasal. Mayroon na ring Unli-rice dito pero maliit lang ang serving ng ulam pero malasa talaga.
Ilang buwan bago kami kumain dito ni Ebs ay galing din kami dito nina Roy at Alquin. Umorder kami ng adobo siyempre, at ang side dish ko ay gising-gising. 'Yung gising-gising ay isang lutuing may gata, giniling na baboy, at tinadtad na habitsuelas (green beans). Maanghang-anghang ang lasa nito at malutong-lutong sa bibig yung habitsuelas. Kaya sabi ko oorder ulit ako noon pagbalik ko.
Pagbalik ko, napatigil ako sa menu. Nag-iba na siya. Parehong presyo pero iba na yung babayaran mo. Nakahiwalay na order na yung gising-gising. Free na yung add ons na lumpiang shanghai na pagkalambot-lambot o pansit bihon. Tapos, meron nang bagong anyo ng adobo - Diablo. Inorder namin ni Ebs parehong diablo. Keri naman daw namin ang anghang. "Ser, dalawa po kayong diablo?" ulit pa ni Kuya sa counter. Treat na ni E-boy yung isang plate ng gising-gising dahil inaantok na raw siya.
Meron akong ilang magandang obserbasyon dito:
a. Masarap talaga yung adobo nila. May kagat yung diablo. Creamy pa yung sabaw. Mabigat sa tiyan yung kanin. Kung gutom na gutom ka at may 108 pesos ka, oks na oks ito.
b. Wala masyadong kumakain (Ewan ko lang sa ibang branches). Hindi maingay. Parang nasa bahay ka lang dahil napakakomportable lalo na ang malambot na upuan. Hindi rin malangis ang mga kainan.
c. May mga dibuho na nagpapakita ng mga kultura, tanawin, at sangkap sa Pilipinas.
d. Kinakausap kami noong manager at magalang na magalang ang staffs. Abot nang abot ng ekstrang kanin kahit bundat na bundat na kami. Tanong nang tanong sa lasa. Maasikaso much.
e. Napansin ko rin yung kuya counter at sever. Isang maitim at mataba, respectively. Hindi sa sinasabi nating nakakasama sa kainan 'yun kabaligtaran nga e. Hindi sila nagi-stereotype ng staff na dapat "ito" (maputi, balingkinitan) ang pleasing personality. Nagbibigay sila ng pantay na karapatan sa mga minamata ng lipunan.
Kaya kumain na rin kayo sa Adobo Connections! (Hindi po ito bayad na advertisement)
jjj
Kamakailan lang din. Kumain naman kami sa isang sikat na fastfood chain sa bansa. Sabado noon at naisip naming magkita-kita nina Ate Tin, Perlita, at May. Nag-ukay muna kami at nang nagutom na ay pumasok sa nasabing fastfood.
Ito naman ang mga natutunan ko:
(Mula kay Ate Tin)
a. Puwede palang padagdagan ng ekstrang sauce at cheese ang ispageti. No additional charges.
b. Puwede pa lang papalitan ang manok kung hindi ito masyadong luto. No additional charges.
c. Kapag pinalitan na, kasamang pinapalitan ang rice kahit isang subo na lang. No additional charges.
Hindi ko alam kung applicable ito sa lahat ng stores o dahil nasindak lang sila sa nabitin sa pagkaing si Ate Tin. Meron kaming hindi masyadong nagustuhan, 'yong mensahe ng jingle nila.
May linya kasi doon na kapag Sabado ay nasusunod ang puso ng mga bata. Na dapat ang Sabado at Linggo ay [fast food] day. Paano kung walang pera ang magulang? Hindi ito nagtuturo ng pagiging simple at matipid. Mas gusto pa rin namin 'yung dating jingle na bida ang saya.
Ang hirap talaga para sa 'kin ang kumain na lang.
Ilang buwan bago kami kumain dito ni Ebs ay galing din kami dito nina Roy at Alquin. Umorder kami ng adobo siyempre, at ang side dish ko ay gising-gising. 'Yung gising-gising ay isang lutuing may gata, giniling na baboy, at tinadtad na habitsuelas (green beans). Maanghang-anghang ang lasa nito at malutong-lutong sa bibig yung habitsuelas. Kaya sabi ko oorder ulit ako noon pagbalik ko.
Pagbalik ko, napatigil ako sa menu. Nag-iba na siya. Parehong presyo pero iba na yung babayaran mo. Nakahiwalay na order na yung gising-gising. Free na yung add ons na lumpiang shanghai na pagkalambot-lambot o pansit bihon. Tapos, meron nang bagong anyo ng adobo - Diablo. Inorder namin ni Ebs parehong diablo. Keri naman daw namin ang anghang. "Ser, dalawa po kayong diablo?" ulit pa ni Kuya sa counter. Treat na ni E-boy yung isang plate ng gising-gising dahil inaantok na raw siya.
Meron akong ilang magandang obserbasyon dito:
a. Masarap talaga yung adobo nila. May kagat yung diablo. Creamy pa yung sabaw. Mabigat sa tiyan yung kanin. Kung gutom na gutom ka at may 108 pesos ka, oks na oks ito.
b. Wala masyadong kumakain (Ewan ko lang sa ibang branches). Hindi maingay. Parang nasa bahay ka lang dahil napakakomportable lalo na ang malambot na upuan. Hindi rin malangis ang mga kainan.
c. May mga dibuho na nagpapakita ng mga kultura, tanawin, at sangkap sa Pilipinas.
d. Kinakausap kami noong manager at magalang na magalang ang staffs. Abot nang abot ng ekstrang kanin kahit bundat na bundat na kami. Tanong nang tanong sa lasa. Maasikaso much.
e. Napansin ko rin yung kuya counter at sever. Isang maitim at mataba, respectively. Hindi sa sinasabi nating nakakasama sa kainan 'yun kabaligtaran nga e. Hindi sila nagi-stereotype ng staff na dapat "ito" (maputi, balingkinitan) ang pleasing personality. Nagbibigay sila ng pantay na karapatan sa mga minamata ng lipunan.
Kaya kumain na rin kayo sa Adobo Connections! (Hindi po ito bayad na advertisement)
jjj
Kamakailan lang din. Kumain naman kami sa isang sikat na fastfood chain sa bansa. Sabado noon at naisip naming magkita-kita nina Ate Tin, Perlita, at May. Nag-ukay muna kami at nang nagutom na ay pumasok sa nasabing fastfood.
Ito naman ang mga natutunan ko:
(Mula kay Ate Tin)
a. Puwede palang padagdagan ng ekstrang sauce at cheese ang ispageti. No additional charges.
b. Puwede pa lang papalitan ang manok kung hindi ito masyadong luto. No additional charges.
c. Kapag pinalitan na, kasamang pinapalitan ang rice kahit isang subo na lang. No additional charges.
Hindi ko alam kung applicable ito sa lahat ng stores o dahil nasindak lang sila sa nabitin sa pagkaing si Ate Tin. Meron kaming hindi masyadong nagustuhan, 'yong mensahe ng jingle nila.
May linya kasi doon na kapag Sabado ay nasusunod ang puso ng mga bata. Na dapat ang Sabado at Linggo ay [fast food] day. Paano kung walang pera ang magulang? Hindi ito nagtuturo ng pagiging simple at matipid. Mas gusto pa rin namin 'yung dating jingle na bida ang saya.
Ang hirap talaga para sa 'kin ang kumain na lang.
Subscribe to:
Posts (Atom)