Tatlong Taon bago Trenta

Dalawampu't pitong taon na kong umiiral. Parang bata lang ako na tinatarget sa bato-bola noon at pagsalo ko sa bola para bumuhay ng kasapi ay biglang lumaki na ko, ito na ako. Dating bata lamang na gumagawa ng bahay sa piko at ngayo'y nag-iisip na tungkol sa kung kelan naman kaya ang sariling bahay. Batang tumukoy lang ng teks at pagbaba ng pamato ko ay biglang magtetrenta na pala ko. 

Kisap-mata lang ang bawat taon. Limang bilyon lang ang tao noong 1993 at papalo na ang planeta sa walong bilyong tao ngayong taon. Parang halos tatlong bilyon kada tatlong dekada. Baka lumampas na nga tayo sa mga hanggahan ng planetang bilugan naman. 

Teka lang naman

Puwede kong sabihin na may kanya-kanyang panahon ang bawat tao. Maaaring hindi pa dumadating ang sa'kin; na hindi naman nagmamadali, na nabubuhay lang sa araw-araw, na hindi nag-iisip sa walang siguradong bukas, na bahagi ng mas malaking dibuho ang mga tutuldok na magdudugsong-dugsong din sa bandang huli, na hindi natatakot na mapag-iwanan, na may pag-usad naman kahit paano,  na hindi nagpapadala sa agos ng mga sabi-sabi tungkol sa mga dapat mayroon na bago magtrenta, na wala namang inaasahan 'maging' mula sa sarili, ako lang 'to na may laya pero hindi lagi. 

Hindi naman ako isang babaylan na malaya sa pressures ng established titas tuwing magkikita kung may okasyon ang angkan. Naiisip ko rin naman ang pondong pang-ospital, mga bitak sa banyo, pagpapaayos ng lababo, bumili ng mas malambot na higaan, mga butas sa bubong, relokasyon sakaling mapaalis muli, at permanenteng pagkakakitaan.  Kung saan naman nanggagaling ang tanginang kaakuhan ng mga pagsalungat. Naging takas ko na ang maiigsing sagot sa mga tanong na ikinamatay ba namin? Ikinagutom ko ba? Kung hindi naman, palaging hihindian kong maging tuta ng mga sigurado pero wala namang saya. Baka kasalanan ko nga ring nasa umiibay na kinatatayuan ako dahil pinalampas ang mga di miminsang pagkakataon para maging sigurado. Kasalanang hindi ko naman pinagsisihan pa. Kisapmata lang ang bawat taon.

Taympers. Ilang gabi na akong inaabot ng madaling-araw kahit hindi naman ako nagsisimbang gabi. Nasa 9,861 na araw na akong buhay kung saan 3,280 doon ay itinulog ko. Palaging nasa 30% ng buhay natin ang itinitulog natin. May 334 nang pagpapanibagong-buwan simula noong isilang ako. Isang simbang gabi, sa bahay ng mga espiritistang Alabastro, sumisigaw pala ang nagsilang sa'kin kung kailan maagang gumising ang mga tao para taimtim na dumalangin para matulog lang uli pag-uwi. Umusbong akong pumapalahaw ng iyak habang ang marami'y kinukumutan pa ng Amihan. Iilan lang talaga ang nakakarinig sa'kin simula pa man. Buhay pa kaya 'yung hilot? Sana'y nakahigop man lang s'ya ng salabat bago umuwi.

Nag-uusap kami ng isang kaibigan sa kung paanong may love-hate na relasyon kami sa mga ginagawa namin. Nagpapaalalahanan na hindi lang ito ang absolutong solusyon o ang epikong disenyo ng hinaharap. Nagtatawa' nagtataas ng kilay sa mga nagbabayani-bayanihan. Nang tanungin ko kung kailan s'ya pinanganak ang sagot n'ya sa'kin ay Informer by Snow, kaya ipinagpalagay kong ipinanganak s'ya sa anumang araw ng Abril 1993. Nang pakinggan ko ay tungkol yata ito sa black na asset ng pulis at maririnig ko sa lyrics ang mga salitang coccain at ghetto. Naiinggit ako na socially relevant yung topr chart nang ipanganak s'ya kaya sinearch ko rin ang sa'kin: Hero by Mariah Carey.

Ang sabi ng birthdayanswers.com, ang ruling planet ko ay Saturn. Ang planeta ko'y mundo ng pagkatalaga at pagtindig pero daigdig din ng mga pagbabawal at pagkaudlot. Hindi nga lang ako naniniwalang ang mga pinanganak nang pinamamahalaan ng planeta ko ay may disiplina't pagsusumikap. Ang tamad ko kaya recently. Nag-align nga pala ang Jupiter at Saturn, the Great Convergence, ilang oras bago ako tumawid ng isa pang taon ng pag-iral. Iniisip ko ano kaya 'yung Jupiter sa harapan ko ngayong taon, siguro anumang mas malaki sa'kin ang lilinya na sa wakas. Naririnig ko tuloy si Zenaida Seva na gabay lang ang mga bituin. 

Nanood lang kami ng pelikula at nang mainip ay nagbabad sa bukal ng Mainit. Hindi naman kami naghahanda at isa pa ayoko ng mga tao. Salamat na nga lang din at hindi kami luluwas para makipagdiwang sa mga kamag-anak ngayong Pasko. Ayokong marinig ang mga mema tanong lang na mga pag-uusisa ng mga kamag-anak. Pag-uwi ko sa bahay ay may cake na binili si Mama sa kung saang bakery dahil hindi na raw n'ya kayang pumunta pa ng mall. Nagluluto rin s'ya ng spaghetti sa hapunan dahil dito na rin kakain sina Idon at Princess. Pagdating ni Papa may dala rin s'yang mga pagkain. Kumanta ng happy birthday si Rr at nag-picture. Nasungitan ko pa si Papa dahil ayoko nang magpa-picture, natawa lang s'ya habang nagta-type na sa myday n'ya dahil gusumot ang mukha ko. Nagtawag pa ng kapit-bahay si Rr. "Darating ang mga pinsan mo, nakakotse sila," sabi ni Papa. Naghahanap din nga siguro ng kadugo ang mga kamag-anak namin. Tuloy sa pagluluto sina Mama at Idon dahil panghapunan lang dapat namin ang mga handa. Humarap naman ako sa mga kamag-anak at tinanong ko pa kung sino 'yung ibang hindi ko na kilala. Tinulugan ko na rin sila sa wala nilang patid na bisayaan. Patanda ako nang patanda'y pasungit din nang pasungit.

Sa tatlong taon bago trenta, tuloy lang sa pagtukoy na laging nakataya na pati pato. 

Oo nga pala, natanggap ko lahat ng text messages at blog comments dahil hindi n'yo rin alam kung saan ako hahagilapin. Salamat, salamat! At kung kailan, hindi ko pa alam. Bugtong 'yan, isipin mo. 

Highschool Triumvirata

Tambay kaming tatlo nina Edison at Malasmas. Mark Ryan talaga ang pangalan, hindi ko lang s'ya matawag sa first name n'ya dahil kaibigan ko since hayskul. Inabot kami ng hating-gabi kakakuwento ng hayskul life. Limang oras na walang patid. Tama nga si Sharon tungkol sa hayskul layf. Ang lakas ng halakhak ko at mga may tunog na mga pagkalungkot para sa ibang mga bali-balita. Binalikan namin ang hottest chika at mga nasangkot sa mga scandal. Kung sino-sinong parang may something. Sino-sinong nagkatuluyan. Sino-sinong "successful" na. Ang simple lang ng buhay at problema namin noong hayskul. 'yung tipong wala ka lang assignment e parang guguho na ang mundo mo. Ganun lang. Ang liit-liit na lang ng mga problema namin noon, nakakatawa. Tapos sobrang walang pera pa kami noon, wala pa rin naman masyadong pera ngayon pero nakakagalaw naman kami sa kapitalistang mundo. Kanya-kanya kaming name drop at nag-a-associate ng kuwento. Kunwaring may masamang kuwento yung isa ay aalala ako ng mabuting karanasan sa kaklase namin na nabanggit. Tatawa kung wala talaga at pure evil talaga na kaklase. Magpipilit ding alalahanin kung ilang beses lang kaming kinausap ng mga kaklaseng (pa) star at mahihirapan kami dahil nga mga losers at wala masyadong kumakausap. Pare-parehas lang din pala kami ng ibinoto sa unang SSG elections noong hayskul at ang dahilan lang namin ay magaganda kasi talaga at nasa pilot section. Wala pala talaga kaming karapatang magalit sa mga taong bumoto kay Bong Revilla dahil sa guwapo lang at mukhang mabait. Tapos, maalala namin 'yung kaklaseng nagpakilala kay Bob Ong at nagsimula nang puwede palang magbasa ng labas sa pinag-aaralan sa school.

Ini-stalk pa namin sa social media 'yung mga kaklase't batchmates sa Recto Memorial National High School kung anong itsura na nila. May hindi talaga nagbago, tawang-tawa kami sa isang masungit na kaklase na 'namuka' ang profile description sa Facebook. Puwede nang libro e, kulang pa nga 'yung limang oras e. Sana pala ni-record ko. Sa tinakbuhan ni Malasmas sa turnuhan dati, pasensya na raw at hindi pa rin naman s'ya financially stable ngayon. Actually, kaming tatlo.

Kung Paano Nawala Ang Lecture Notes

Sa isang start-up workshop gumamit kami ng isang online co-working board app tungkol sa business model canvas at iba pang start up diagrams and frameworks na ang kompli-komplikado na. Siguro dahil hindi ko talaga wika ang negosyo, nakinig pa rin naman ako habang nalulula sa mga salita na Ingles naman pero di ko na gets talaga. Nahihilo na ako. 'yung board ko para sa output ayun walang laman na para akong isang bata pa rin na ayaw gumawa ng seatwork dahil di ko gets o trip ang mga bagay-bagay. Bata pa rin. 

Binalikan ko ang board isang araw. Tapos, nakita ko na oks pala gamitin. Nagsulat na ako.

Sa isang group chat, sabi ng organizer na 'wag daw naming pakialaman ang board ng instructor dahil personal n'yang board 'yun. Ako ang unang sumagot ng "noted"! Sa isip-isip ko sino pang babalik sa mga nakakahilong mga charts at diagrams? 

Nakatanggap ako ng pm mula sa organizer ng isang screenshot: "Kung Paano Nawala Ang Mga Babaylan" ang sabi ng screenshot. Hindi sinasadyang nabura ko pala ang mga di naiintindihang mga salita't mapa ng negosyo at pinalitan ko ng kung anong sinusulat ko ngayon. Sa account pala ng instructor namin ako gumawa ng mood board at in-overwrite ko ang lecture content n'ya. 

'yun lang ang kuwento ng mga nawawalang lecture notes, from business to babaylan. 

#

Wala yata talaga tayong hinaharap sa pagkita ng pera, pipol! 

Pamangkids 2020

Andito ngayon ang pamangkids sa bahay. Kumpleto; si Puti, Top-top at Ten-ten kahit pa bawal pa ring bumiyahe ang mga bata. Hinintay nila akong makaligo bago kami manood sana ng Shake Rattle and Roll kaso ang labo ng kopya ko ng episode ni Manilyn Reynes kaya nauwi rin kami sa Dora the Explorer the Movie. Nakahiga ngayon si Ten-ten sa pagitan namin ni Mader; tawag nila sa lola nila ay Maderhen. Nasa kwarto sina Puti at Top-top. Bukas kasi ay bertdey ni Pader; tawag nila sa lolo nila ay Paderhed. Pabaros nang pabaros ang pamangkids. Si Ten-ten na lang ang sweet minsan na kada papansinin ko ay parang makahiyang namamaluktot. Si Puti talaga ang pinaka magaspang at kalye kung magkuwento. Si Top-top naman ay may kaunti ring kalikutan pero maingat na hindi makadiklapan kay Puti, parang kami lang dalawa noon ng tatay nila. Wala munang lata ng gatas at mga biskwit mula sa Tito ngayong Pasko. 

Ang laway pa ring magkiss ni Ten-ten, hindi pa n'ya ma-grasp ang basics ng beso.

Napanood Namin ang 'Fan Girl' ni Direk Tonet Jadaone

 P*cha!

Panoorin mo rin.

Pls. 'wag pirata.

Ganito pala ang Ibig Sabihin ng Premium

Ganito pala ang ibig sabihin ng premium. 

May dala akong ham. Walang utensils at kitchenware na matino si Edison sa TLE room n'ya. Home econ kung private pero dahil public school teacher kaya TLE. Nanood pa ako kung paano ba buksan o lutuin ang ham sa Youtube. Tinatapon ba 'yung sauce o puwedeng isama nang lutuin. Di ko kasi alam kung sauce ba ito o marinating syrup ba kasi 'yung iba gumagawa ng sarili nilang sarsa talaga. Gaano lang ba kakonti ng mantika? Hala masusunog agad ang asukal dahil glazed, paano ko 'to tutustahin?

"Hala anong ginawa mo d'yan?!" sabi ni Song sa nagkalasug-lasog nang ham. Hayaan mo na kako ang purol ng kutsilyo mo e. Mas pinawisan pa ko sa paggagayat nare kaysa paglalakad kanina. Gutom na ko, maluluto rin yan kahit mukhang pangmenudo ang gayat. 'yung iba nga hindi nakakatikim ng hamon kung Pasko. Nagsuot na ko ng face shield para magsalang sa kawali, matitilamsikan ako for sure dahil walang siyansi si Edison. Bumili ka na rin ng non-stick pan next year. Magtetrenta na tayo dapat mga kitchenwares na ang pinupundar natin.

Salamat sa hamon pero hindi sa hassle. Siguro business strategy ito ng mga mayayamang kumpanya. Mamimigay sila ng ham na buo sa mga mahihirap para mahirapan sa paggagayat at ma-realize mo na next year kailangan mong bumili na ng pre-sliced premium ham. 'yung di na malalasog at sexy-thin na gayat. 

Sa bahay, pag-uwi ko ay halos bato na sa freezer ang mga ham. Wala kaming binili sa mga 'yan. Bigay ng politiko. Bigay ng simbahan. Bigay ng kumpanya. Wala na ring gustong maggayat. Nag-ulam na lang kami ng itlog, ipinatong na lang sa sinaing. 

Next year, bibili na ko.  

Mahirap pala talaga ang buhay ngayon

Kakatapos ko lang maligo at habang naghahanap ng maisusuot na damit, at kung kailan naman magbibihis na'y saka pa naghahagilap ng maisusuot, naririnig ko si Mama na nakahiga na sa kuwarto kahit na maaga pa lang.

"Mahirap pala talaga ang buhay sa ngayon no?" sabi ni Mama.

"O," 

'yun lang nasabi ko na ang implikasyon ay bakit n'yo naman nasabi at kung research-based ba 'yan. Lately, taga-follow up questions na lang ako sa bahay ng mga reflections ng mga tao.

Kapag umaga ng Pasko, 'yung mismong araw ng bentsingko, wala nang nagtitinda sa palengke. Kaninang umaga, halos lahat ng manininda ay naroon at naghihintay sa manaka-nakang mamimili na nakalimot sigurong bumili ng sibuyas o fruit cocktail. Isa na sina Mama at Rr sa umaga ng Pasko'y nagtataas ng trapal ng tindahan para magtinda. "Paskong-pasko naman ay kayo'y bukas pa," sabi raw ng mga mamimili. 

x

"Joy, Christmas!" sabi ng natanggap na voice clip ni Mama mula sa isang may special need. Namamasko raw sa kanya. Nasa abroad pareho ang mga magulang kaya araw-araw may nakatokang magdadala ng pagkain at ipaglalaba 'yung may special needs. Sa magkakapatid ito na lang daw ang hindi pa napepetisyon sa abroad. 

x

Bisperas, maghahapunan sana kami ni Edison sa Jollibee. Pagabi na at iniisip namin ay abala na ang mga tao sa pagsimba, wala nang tao masyado. Bukas kaya? Bukas 'yan at korporasyon e, sayang kita. Paglapit namin abala na ang mga crew, nagmamadaling magpunas ng pinto at mga salamin. Nakatagilid na ang mga upuan. Hindi na nagpapasok, magsasara na.

x

"O bakit lalabas pa kayo e ang dami naman nating pagkain?!" sabi ko kena Mama at Rr na kakauwi lang galing palengke't paalis na naman. Sikal na sikal pala si Rr sa pagpunta sa mall o kahit anong tindahang may malalaking salamin at bumili mula sa kanyang pera -  pumila sa counter. Ang binibili ng kapatid ko'y shopping experience at hindi talaga pagkain. Feel good siguro kapag bumili s'ya sa convenient store. Pag-uwi pinasalubungan naman ako ng BigBite at ipinagmalaki ang kanyang best buy na tubig. Balak n'yang i-reuse ang botelya. Fan ng tumbler sina Mama at Rr noon pa man at hindi dahil sa emba-environment. 

x

Umuwi pala ang kapatid kong alibugha na si Vernon. Kakauwi ko lang din at alibugha rin naman ako on my own way. Napansin ko na may SPAM kami. O, san galing?! Sinabi ni Mama kung kanino galing pero wala akong naintindihan. Napansin ko na may mga imported chocolates kami. O, san galing?! Sinabi ni Mama kung kanino galing pero wala akong naintindihan. Whatchamacallit, naalala ko na ito ang laging sinasabi ni Tsang Lorie noon sa work kapag may inaalala s'ya at brand din pala 'yun ng chocolate. Mag-i-SPAMsilog ako bukas. Kinabukasan nang magluluto na ako, wala na, wala nang SPAM, nagbukas ako ng ref at wala na ring chocolates. Umuwi na rin ang kapatid ko. Inuwi na n'ya lahat sa pamangkids ang SPAM at chocolates dahil hindi naman sila makakabiyahe papunta sa'min. Alibugha talaga.

x

Naririnig kong nagdadasal sina Mama at Rr, may tungkol sa pag-iingat, pasasalamat at nang bahagya kong silipin ay nanalangin habang nagpapahid ng facial cream.

#

Bisperas de Bente-Bente

Manonood ng pelikulang hindi maiintindihan
Isusubo't ngunguyain kung anong maibigan
Ngunit hindi mabubusog bagkos mangangalay
Ang utak sa aliw at pagtaboy sa pagkainip
Magpapatalon-talon sa mga digital na kahon
Nag-aabang ng ikakapalakpak at ikakasuya
Habang abala ang marami sa pamimili
Habang nakikinig kung anu-anong puwesto
Ang pinaka maraming nauuwi't naitatabo
Idadaan lang lahat ng pangangailangan sa ligo
At maayos na muli ang lahat
Uuwing pagabi habang nasasagi ng mga ilaw
Mula sa nagmamadaling mga biyahero't
Masasayang mga patay-sindi
Habang abala ang mga siyansi sa paghalik
Sa masasahog at mga mamantikang kawali
Uuwi't hihiga ang mga lupang pagal
Sa mahaba't mabanas na maghapon

Sa ibang kara
Maya-maya'y papasok sa matandang katidral
Makikinig ng mga awit sa ibang wika, habang akap ng habi
Maiintindihan naman ang liriko ngunit hindi ng kaluluwa
Uuwi mag-isa, parehong pagal kahit wala pa naman
Ang mga krus na walang kinikilalang mga lunan at panahon
Susubo ng mga di kilala ng pobreng laway
Lulunuking pilit; pangangailangang di kaya ng ligo

#

Maninimbang

Hindi ko trip maglalabas ng bahay kung Pasko lalo nang makakita ng mga taong paroo't parito. Hindi ako palo sa napakarami nating mga mall; mga tindahang desalamin at mga istante. Ang aksaya sa ilaw ng okasyon at kahit naman walang okasyon ay kailangang nakakasilaw ang ambiance ng mall. Mas sosyal yata.

Sinamahan ko lang si Edison dahil naubusan s'ya ng gatas pero hinintay ko na lang s'ya sa labas ng supermarket. Ayoko nang pumasok dahil parang mabubundol ako ng mga rumaragasang push carts kasabay ng All I Want for Christmas is You ni Mariah Carey. Sabay na rin ang ritmo ng beep ng mga bar code sa maghapong nakatayong mga kahera. 

Biglang may humaging na ibon. Tumingala ako at may maninimbang nga na lumilipad mababa lang ng kaunti sa naiilawang kisame. Hirundo pacifica, alam ko dahil sabi ng nahahati nitong buntot at patulis na mga pakpak. Alam ko dahil laksang lumilipad ang mga ito sa kalapit naming tubigan. 

Lilipad s'yang papunta sa bandang gilid ng mall, babalik sa gitnang bahagi, babalik uli sa bandang gilid. Pauili-uli sa mall, wala namang binibili. T'wing lilipad sa gitna, hinding-hindi n'ya makita ang palabas kaya babalik uli sa bandang gilid. Uli-uli, balik-balik, parang hindi napapagod kahit kampay lang nang kampay at walang umiihip na hangin sa loob ng mall. 

Nakatingala na rin pala ang marami sa maninimbang. May ilang sekyu na tatangkain pang hulihin ang maninimbang pero mabilis itong nakakailag. Lilipad pabalik sa gitna at sa gilid mukhang napapagod din at natatakot  pero hindi makahinto sa pagkampay. Kung hihinto, saan naman dadapo. Aligagang naghahanap siguro ng mga kasama o kahit man lang ng daan palabas mula sa walang hanggang mga salamin.

Kung bakit kailangan natin ng mga pamilihang sarado o mga istrakturang sa'tin lang dinisenyo. Paano kung open o circular mall? Kung mga puno at ihip ng hangin kaya? Kung liwanag ng araw at mag-ilaw na lang kung gabi't kulimlim? Kung umiikot ang paggamit ng tubig sa isang istruktura? Kung kayang tunawin ng lupa ang mga pabalat ng produkto? Kung siguruhin kaya ng mga polisiya na may lugar sa mga istante ang mga likhang lokal (sariling bayan)? Ideal na kung sa ideal, pero di matataasang-kilay na pag-unlad kung carbon negative at water neutral ang isang mall by design. Tapos, 'yung mukha ng mga empleyado ay ngiting regular; kung talagang sosyal.

Isa pa pala, natatangahan ako sa mga plastik na puno't halaman na nakatanim sa loob ng mall. Hindi ko maarok kung bakit kailangang umunlad ang sibilisasyon para lang magmanupaktura ng mga puno't halamang plastik. 

Nakatapos din si Edison sa pagbili ng gatas bago maging green ang balat ko at tuluyang maging The Grinch of Non-Eco Christmas. 'yung ibon pala pabalik-balik pa rin sa paglipad hanggang paglabas namin ng mall. Dalawang bangga lang sa mga salamin at mamatay ang maninimbang. At hindi iisang beses kang makakakita ng mga ibong naligaw sa loob ng desalaming istruktura. 

Sana Kulimlim Bukas

 Sana kulimlim bukas.

Magba-bike kasi kami ni Song. Mula Tiaong hanggang Mataasnakahoy. Mula Quezon hanggang Batangas; mga 50 km lang naman. Nirepaso ko sa utak ko ‘yung dadaanan namin; kaya naman. At unang long ride ko pala.

Kaibigan ko si Song since hayskul. P’rehas kaming gamer. Competitive gamer s’ya pero mas magaling ako sa English. Casual gamer naman ako pero mas magaling s’ya sa Math. Noong hasykul, bukod sa makalabas ng maaga para makapagpa-level, wala na kaming kapanga-pangarap pa.

Kay Edison ako nanghihiram ng bike. Nakabili s’ya ng ilang piraso mula sa ipon sa pagtuturo. Nakaakyat na kami ng Dolores, kaya baka kaya ko naman ang Mataasnakahoy. Ikondisyon mo ‘yung mga bike, lalo na ‘yung mga preno, kako sa chat. Oo, buo ang mga salita namin sa chat with punctuation marks. Bukas mga 6 am tayo, rain or shine.

Kaya kaya? Parang wala ako sa kondisyon, mga 7 am na lang. Bawi ako ng tulog.

Ang ganda ng sikat ng araw; 7:30 am kami tumulak. Walang almu-almusal. Walang ligo-ligo. Padyak agad. Wag ko raw ihapit agad. E ang alwan ng kabyaw ko. Inadjust ko ang gear para mas gumanit. Ako ang magse-set ng pace kaya ako ang nasa unahan. Si Song ang taga-check sa likod kung kailangan kong tumabi. Kasi pumapagitna talaga ako sa kalsada. “Hoy! Tumabi ka!” Mga dal’wang ulit bago ko naririnig. “Magbigay ka kapag may bumubusina!” Pakiramdam ko kasi ako lang ang nasa kalsada. Laking pasalamat ko rin sa mga poste sa kalsada ng road-widening, nagsilbi itong bike lane kahit papano.

‘yung una kong matarik na ahon sa may Brgy. San Agustin, nadaanan ko ‘yung bahay ni Mam Salas. Binati raw nito si Mama sa palengke, hindi raw ako malilimutan dahil binigyan ko raw s’ya ng Christmas card. Halos dalawang dekada lang ang nakalipas at parang gusto kong kausapin ang Grade 3 na ako na maghanda. Nadaanan ko rin ang elementary school ko noon na nagpaparamihan kami ng amorseko tuwing Lunes.

Isang malaking lusong sa may Ibaba. Lumubay ang ikot ng kadena habang bumibilis ang tibok ng puso ko. Sana wag akong madulas. Sana wag akong madulas. Sana wag akong madulas. Iniisip ko pa lang ang gasgas sa binti ko nahahapdian na ko. Pero ang bilis ng higit sa’kin ng gravity. Grabe ang hampas ng hangin. Nadaanan namin ‘yung health center kung saan ako pinabunutan ni Mama ng ipin. Simula nu’n dalawang dekada bago ulit ako nakipag-usap sa dentista. 

Nag-uumpisa nang uminit. Tumitingkad ang sikat. Basa na ang quick dry brightly colored kong damit. Sa San Antonio kami kakain. Pumarada kami sa isang gotohan. Pagtanggal ko ng helmet ko para akong nahihilo. Siguro dahil hindi pa ako nagkakape man lang. Ang layo-layo pa namin. Nilamnan ang tiyan ng tapsi. Napag-usapan namin ‘yung isang viral na bully video, hindi ko pinanood kako. Mati-trigger lang ako, hayae nang asikasuhin ng social welfare ‘yan.

Pumadyak ulit kami. Ramdam ko na ang sinag sa balat ko. Walang armband. Walang closed shoes. Tumitibok na ang sintido ko. Nakatingin ako sa kulimlim at parang gusto ko na s’yang higitin sa tapat namin. Gumanit ang padyak. Bahagyang may inclination na pala ang Padre Garcia. Hindi mo ramdam kapag nakasakay ka sa dyip. At masakit pala ang bahagyang paahon kapag tuloy-tuloy. Mas masakit pa sa isang malaking ahon. Walang kaming baong tubig. ‘yung face towel, hiniram ko lang kay Song. Daan tayo ng munisipyo ng Garcia.

Dumeretso kami sa DSWD nang bandang alas-dyis, hihingi ng tulong.  Hahapo-hapo’t hihinga-hinga. Gusto ko nang mag-dyip. “Ginusto mo ‘yan!” sabi ni Song. Wala nga naman akong pre-long ride na praktis man lang. Ang tagal kong di nagbike tapos bigla kaming nag-long ride. Halos mapaluhod ako sa altar ng opisina pagpasok ko. Binati agad ako ng nasa info at cubicle. “Ser Jord!!!”, “Merry Christmas!!!”, “kumusta ka naaa!?”, ngumiti ako sa mga kliyenteng nakapila at nabulabog na mga senior. 

Ang tagal kong hindi nagpakita rito. Ito ang bukod tanging trabaho na iniyakan ko. Ito ang opisinang natuto akong magmura tuwing Lunes. Ang opisinang magpapabangon sa’yo sa kama kahit may bagyo o lindol. Ang opisinang nagturong ngumiti kahit di ka naniniwala na gwapo’t masisipag ‘yung mga konsehales. 

Umakyat muna ako pagkabati. Doon kasi ang opisina ko sa taas dati. Pinaupo ko muna si Song sa veranda kung saan kami nagpupulong ng mga magbabakang Garciano. Pumasok naman muna ako sa opisina ng Pantawid. Ramdam ko kaagad ang ihip ng erkon. 

“Aba!” bungad ni Mam Brenda at hindi matapos ang pangungumusta. Ang daming nabago sa tanggapan matapos lang ang isang taon: may nilipat ng table, may nilipat ng programa, may licensed nurse na, may bagong staffs, aalis na staffs at nasaan si Tita Nel? Si Tita Nel ang partner ko noon sa livelihood, na kayang sauluhin ang cash on bank ng mga samahan up to two decimal centavos. Busy raw sa pamamahagi ng assistance sa mga naospital, namatayan, atbp. Hindi ko na inabala at baka malito pa sa liquidation. Next time na lang. 

Nang makalilom-lilom, nag-igib lang kami ng maligamgam pa ring tubig mula saming di na naayos na dispenser. Tapos, pumadyak na ulit kami. Dinaanan rin namin ang dinadaanan ko umaga’t hapon na Abbey Road at ang White House na dati kong tinutuluyan. Saglit lang ang kulimlim. Saglit lang din ang patag. Parang nahapak na ang mga hibla ng kalamnan ko sa binti. Matigas na rin ang balikat ko. Tagatak ang pawis. Mag-dyip na tayo. Ako magbabayad. “Sino bang nakaisip nito?” Ako ang may balak talaga. Hindi na nga lang masaya, dusa na.

Naniniwala na akong kaya malamig sa Lipa dahil mataas ang elevation nito. Siguro dagdag na ‘yung kalapitan nito sa lawa ng Taal at Mt. Malarayat. Inggit na inggit ako sa mga binabati naming bikers galing Lipa, halos hindi nga sila pumapadyak. Ngali-ngali ko nang pumara ng dyip sana nagdala kami ng multi-purpose rope pantali ng bike sa bubong. May isang ahon na nagtulak na talaga ako ng bike. Shame. Shame. Shame. Habang kinakalabit ni Edison ang bell n’ya.

Bago pa man kami pumasok ng Lipa, nagtulak na kami ng bike sa sidewalk. Trapik. Hindi naman ako makasingit-singit, (1) sumisingit-singit na ‘yung mga motor, (2) mahina ang balanse ko kapag mabagal, kapag natumba ko baka makabasag ako ng salamin ng kotse. Kaya tulak na lang sa tabi hanggang bayan. 

Bigla akong namulat sa buhay kalsada. ‘yung mga tao, tatawid kung saan at kelan nila gusto, ‘yung mga namamasada doon talaga sa karatula na no loading and unloading, ‘yung mga motor umaandar kahit nakahaya na ang kamay ng enforcer; di iisang sasakyan ang bigla na lang umiikot at nag-counterflow. Ako naman pababababa dahil nag-iingat. 

Nakaderetso lang ulit ng padyak papuntang Mataasnakahoy. Sa isang intersection, may bigla na lang pumarada na traysikel. Nagmarahan ako. Iikit-ikit ang kadena. May dumadaang trak sa kaliwa ko, mapapagitnaan ako ng trak at traysikel. Eto pa, pasalubong sa’kin ang drayber, hindi na ko makakaliko, matutumba na yata ako, ayokong kumayod sa trak, ayokong bumangga sa trayk at kumayod din sa trak. Nag-straight ako ng katawan, hindi huminga at tila pinihit ang oras para mas bumagal. Nahagip na ng paningin ko ang bakal na katawan ng trak. Umiibay ang hawak ko sa manibela. “Oh! Oh! Oh!” sigaw ni Song. Nakalampas ang trak. Nakalampas ang drayber. Magkasing init na ng singit ko at ulo ko. 

Sa Mataasnakahoy pala ako may ginagawa ngayon: sa isang conservation center. Dahil nasa Mataas nga kami, pababa na lahat. Sunod-sunod na lusong at liko. Ang daming puno sa tabi ng kalsada; mga kakawan, sagingan, hilera ng kabalyero, kamagong at kawayan. May mga nakita rin kaming solar-powered street lights kanina. Binati kami ng simoy ng lawa ng Taal. May isang mahabang lusong na hindi ako sigurado kaya inakay ko ulit ang bike pababa. Nahihigit pa rin ako ng gravity pabulusok kahit akay –akay ko na ang bike. Nadaanan ko pa ang kinakalawang at puno na ng bagin na labi ng nadiskaril na bus. Nang makakalahati ako saka ako sumakay, bawas na ‘yung panggagalingan kong tarik. Pero ambilis pa ko ring bumulusok. Nagmiminor ang kotse sa harap ko parang mababangga ko s’ya. Hindi na kumakapit ang preno ko. Mababangga ko nga yata. Niririndi ako ng hampas ng hangin at tunog ng kadena. Simbilis ng tibok ng puso ko. Tuyo na ang pawis ko. Singkit na ang mata. Mabuti humarurot ang kotse. 

Pabilis pa rin ako nang pabilis. Pinapakagat ko yung preno pero walang talab. Konti na lang sharp curve na. Bangin kapag di ako lumiko. Sana walang traysikel. Sana walang traysikel. Sana walang trayk – nalagpasan ko si Song. Binababa ko na ‘yung paa ko, kumiskis ang daliri ko sa kalsada. Gadangkal na lang ang pagitan ng gulong at railings. Pagtingin ko sa kaliwa kong paa, duguan ang tatlong daliri. Inakay ko na ulit ang bike sa mga sumunod na palusong. 

Mga bandang alas-tres kami nakarating ng Pusod. Maraming lilim dahil ng Talisay. Chineck ni Song ang Strava, 52 km. Mag-a-upgrade na raw si Song ng prenong hydraulic sa bike na ginamit ko. Natulog lang ako sa’king opisina. Pagkagising parang gusto kong sumama sa paglubog ng araw sa lawa.  Naghapunan ng alas-sais. Naglinis ng kaunti pero di ko na kayang maligo. Nahiga ng alas-siete.

Pagkagising; nagbungkal ng lupa, nagdilig ng halaman at nakikape sa kapit-bahay naming docu-journo, galing kasi s’yang Sagada. Nagkasarapan sa kuwentuhan tungkol sa mga development path na puwedeng tahakin ng Sagada. Nagyaya silang ikutin ang bulkang Taal para manood ng migratory birds. Winisik-wisikan kami ng tubig-lawa sa bangka; nagpapaalalang hindi pa kami naliligo. 

Pauwi, chineck ni Song ang mga ruta palabas ng Pusod at may lima palang daan. Parang kamay lang. Hindi na rin ako naligo. Maliligo rin naman ako sa pawis. Pumadyak na ulit kami ng bandang alas-dos. Medyo kulimlim pero wasak na ang hita ko kaya nagtulak yata ako ng bike ng mga tatlong kilometrong ahon. “Mag-dyip na tayo pagdating Lipa,” kako. Pero palusong na raw ‘yun pati ang Garcia. “Sagot ko na”. Tapusin na raw namin.

Pagkaahon ng Balete, pagtawid-tawid na lang sa intersections sa Lipa ang challenge. Mas mabilis na kami. Halos hindi na rin ako pumapadyak pagkalabas ng bayan ng Lipa. Buti na lang naka-bright colored quick dry shirt pa rin ako. Mabaho pero safe dahil kitang-kita kapag nailawan. Naalala ko sa Padre Garcia pala dapat kami lilipat noon nang pinapalayas na kami sa ipinagkatiwalang lupa na di na natubos sa bangko. Pero napadpad pa rin naman ako ro’n nang makapagtrabaho. Parang biro dahil namoroblema pa rin kami sa social welfare para sa mahigit limampung pamilyang pinapalayas sa tinitirikanng lupa.

Bandang alas-siete nakaahon kami ni Song sa tapat ng Avila Gardens kung saan nagtenant kami ng labing-isang ektaryang lupa. Tumigil kami sa isang tumpok ng bahayan. Nag-tao po ako. Andun si Ninang Mariz na graduation ko pa ng Grade 6 huling nakita. Gulilat s’ya at nakangiti; halos nauubos na ang ngipin. Nag-mano rin ako kay Ninong Arman sa kusina. Sila ang laging nag-aabot samin ng gulay at specialty nila ang ginataang labong. Binati ako ni Ninang Mariz ng happy birthday at binirong malaki na ang ipon ko. Nakiinom kami ni Song. Nangumusta sa kababatang si Let-let na kaklase rin namin noong hayskul. Titser din at mukhang ipinampaayos ng terrace ang bonus. Konting chika, tapos padyak na ulit pababa ng bayan ng Tiaong.

Sa Tagpuan, nagkita-kita kami ng isa ko pang naging komunidad ngayong taon: Pokemon raiders. Ako lang noong una, mga isang araw na naglapag ako sa gym, nagbukas din si Song ng app n’ya. Nakatanggap ako ng chat message na may screenshot ng avatar ko at naalala n’ya pa ang ginagamit kong IGN nung hayskul. Tapos, na-recruit si Jonas, Taji, Malasmas at Joker. Kumain lang at nag-BFF fries.

Sa kahabaan ng pagbibisikleta nakapulot pala ako ng dalawang bente singko sentimos. Nangungulit na nagpapaalala hindi tayo sa pabata. Bentsingko na pala ako parang wala pang nararating. 

Tuloy lang ang padyak.

#

Disyembre 22, 2019

Sitio Lipute, Brgy. Kinalaglagan

Mataasnakahoy, Batangas

Na Naman

Naghahanap kami ni Song ng mga bagong lalaruin sa Nintendo para sa 2021. Nanood kami ng mga bagong game trailers, baka may maiibigang panlibang man lang.

Halos puro barilan ang mga laro. Bakit ka pa bibili ng ganyang laro kung araw-araw na laman ng balita ay mga binabaril? Hindi na nga halos balita dahil hindi na bago. Bihasa na nga sa mga binabaril. Nagtatawa na nga lang ang iba para gaya-gayahin pa. At sa Unang Hirit mo pa talaga mababalitaan. Magpapasko na, ano ba ga 'yang mga baril na 'yan, walang bakasyon? O walang balak na pagbakasyunin tayo ng mga baril na binili ng pera ng bayan? Parang ang dali lang pitlagin ng mga gatilyo n'yan. Walang sinasantong okasyon ang terorismo. Kapag di mo tinibayan ang sikmura mo, mabubuang ka. Ang tagal na nga nating sinisikmuraan, hindi pa rin tayo nasusuka.

Ito raw ang pinaka mahabang gabi ng taon. Bago matapos ang araw mababalitaan mong kinumpirma ang pagkakakilanlan ng bangkay ng isang matagal nang nawawalang hukom. Natagalan ang pagkilala sa bangkay, kinailangan pang i-DNA test ang buto dahil tinanggalan umano ng mga daliri. Ang dilim din ng araw ngayon kung hindi man ang pinaka mahabang dilim ng taon.

Panahon talaga ng kung di mamamatay ay mapapatay.

Siste ng Krisis, Krisis na Siste

 Ang dami na namang tao sa plaza. 

Umpukan pa ang mga tao sa bubong ng traysikel para magkopyahan ng mga rekusitos na sinasagutan. May ayuda. May luntiang trapal ng mag-asawang pulitiko. May kasaysayan ding nabaril dito sa plaza ang isang pulitiko noong bata pa ako. Tapos, tumakbo rin ang asawa n'ya at nanalo. 

Nabasa ko 'yung programa; "Ah, AICS pala kaya ang daming tao." Kahit hindi ako kasali sa programang ito ng inang Kagawaran ng Kagalingang Panlipunan saulo ko pa rin ang ibig sabihin nito: Assistance to Individuals in Crisis Situations (AICS). Inaalam namin lahat ng programa ng kagawaran para sa pagbabaranggay namin at may nasugagaang nangangailangan, alam namin kung saang programa s'ya idudulog ng tulong. Sa pagkakaalala ko nasasagot ng AICS ang ilang libong piso na bayarin sa ospital at pagpapalibing; sa ngayon hindi ko na alam kung anong mga kahingian para sabihing nasa krisis ang isang tao. 

Ang isyu ko lang bakit may trapal ng kongresista? Lehislatibo ang kongreso, hindi sila dapat nagpapatupad ng mga programa. Inuulit lang nila ang trabaho ng kagawaran. Dagdag kalituhan kung saan ba talaga pupunta ang mga tao; sa opisina sa munisipyo na kadalasan masusungitan sila? o sa opisina ng kongresista na walang hinihindian? At may mga trapal ng mga mukha sa tarangkahan ng tulong. 

Natanggal na ang ganitong siste dati pero bumalik na naman. Pinalagan na natin ang pagpapatupad ng mga kongresista. Binago lang ng ilang titik ang pangalan ng pondong dumadaan sa opisina nila at oks na oks na uli sa'tin. Malamang dumaan din naman sila sa masuring audit dahil may liquidation papers pero sa pagtingin ayon sa Konstitusyon, malaking ekis ng pulang bolpen! 

Noong panahong nasa kagawaran lang ang programa, hirapan din ito sa pagpapalabas ng pera. Wala pala kasi itong sapat na human resources at ang kupad ng hiring. Tuturuan mo pa 'yung mga bagong salta sa kagawaran sa mga pasikot-sikot ng programa. Tuloy, mabagal ang daloy ng tulong sa nangangailangan. Hindi agad maubos ang pondo bukod pa sa usapin ng mga bara gaya ng dala-dalawang pangalan at unliquidated funds mula sa mga pamahalaang lokal. 

"O di n'yo pala kaya e," habang nakataas ang kilay ng mga kongresista. Tulungan na namin kayong magpatupad ng batas. Sino-sino pa bang magtutulungan kundi tayo-tayo lang din sa pamahalaan. Sasabitan nga lang namin ng mga trapal at kakapitan ng mga pagkit na may pangalan at pagmumukha namin. Patuloy sa pag-andar ang makinaryang nagpapanatili kundi man nagpapalala  sa mga krisis natin.

Kahit noong kami pa sa kagawaran ang nag-aabot ng tulong, dito inis na inis ang mga katrabaho ko. Eepalan kami sa pamumudmod ng tulong, ang kaya na lang namin gawin ay ilayo ang lamesa sa mga trapal ng mukha para hindi mahagip sa photo ops pero ano pa, e di napatalastas na 'yung mga pulitko sa mga tatanggap ng ayuda. Katpusan, papakainin pa ang mga tao ng kagawaran sa mamahaling restoran para sa natapos na 'collab' work. May nakatrabaho rin akong mga kongresista dati, pero hindi ko binabanggit ang pangalan, walang trapal at pumapayag sa 'collab' kung may counterpart s'yang pondo bukod sa hawak ko, kadalasan galing sa ibang kagawaran. May ilan din akong photo ops; hinawakan na ako sa baywang eh, di na ko makaalis. Nakipagngitian din kahit halos hatakin ko ang panga ko.

Kung Kagawaran lang, hindi kaya ng siste mag-isa. Kung katulong ang tanggapan ng ilang kongresista, ginagasolinahan lang natin ang makinaryang nagpapatakbo sa siste. Ang mga tao, wala nang siste-siste, kung saan bumubuhos ay doon tayo sasahod! Ito ay krisis, kasehodang kung kaninong makinarya.

Pag-uwi ko sa bahay, nagkukuwento si Mama kung paanong ang higpit umano ng pagkakatulad ng mga pirma sa aktuwal at sa valid ID. "Ganyan talaga Ma, kasi ili-liquidate 'yan at sila ang mako-COA sa discrepancies ng mga pirma!" paliwanag ko. Dagdag ni Mama "Ayuda raw 'yun galing kay kongresman. Aba, may pa-sandwich pa at juice pa!" 

"Ah, mabuti naman," na lang ang nasabi ko.

Nagkape Uli Kami ni Kuya Joey

Nagkape uli kami ni Kuya Joey. Yabang ni Kuya naghahanap pa ng Starbucks sa Tiaong. "Minsan lang naman" ang sabi. Tambay na lang tayo sa Taza Mia at 'yan lang meron sa'min. Buti nga may nag-survive na coffee shop dito. 

Kung paano nakabiyahe ng probinsya, nanghiram pala ng kotse sa kapatid. Biglaan lang daw dahil dikit-dikit sa bumabiyaheng mga van sa Quezon. Mahirap na. Wala pa rin kasing biyahe ng bus. Anong uri ng quarantine na ba uli ang Maynila? Ewan.

Hindi na ako humugot ng pambayad sa kape. Magkakahiyaan lang kami ni Kuya Joey sa pagbabayad. "Minsan lang naman" ang ulit n'ya. Umorder ako ng burger-fries at tsokolateng mainit. Kukumustahin lang naman ako ni Kuya Joey. Ano bang ikukuwento ko, ganun pa rin naman o hindi na ganung-ganun pero generally ganun pa rin naman?

Nakarinig ako kay Kuya Joey ng ilang mga bali-balita. Kesyo anong nangyari kay ganito at ganyan at magugulat sa ibang mga balitang dala n'ya na hindi mabuti. May nagsilang. May mga binawian ng buhay. May kinasal. May mga mabuti rin naman ang lagay. Marami pa kaming pinag-usapan na sa'min na lang. 

"Siguro may tinataguan 'to kaya hindi ma-contact. Hindi ka mahagilap e." 

"Wala, sino namang tataguan ko. Nanahimik lang ako nang matagal."

Kapag okay na uli ang lahat parang ang sarap pumasyal sa La Mesa at makipaglaro sa mga bata. Kapag okay na uli. O ayaw n'yo bang tumira o magbahay man lang sa probinsya? 

Bago kami umuwi ipinalangin ako ni Kuya Joey. Anong gusto kong ipanalangin? Napaisip ako. May makikinig pa ba? O hindi ba talaga N'ya alam? Bukod sa pasasalamat na may pagkain kami sa araw-araw, e wala ka nang ibang mahihiling pang ibang mahalaga bukod sa kalusugan. Ano pa? Hmmm ano pa nga ba Kuya Joey? Wala na akong ibang gusto. Baka takot na kong gumusto at hindi rin naman mahahawakan. 

Ang nasabi ko na lang kay Kuya ay ayokong maging kumportable. Ayokong maging kumportable. ulit ko. Ayokong hindi natitinag dahil lang hindi ako naaapektuhan. Hindi na nagtanong si Kuya Joey pa.

Salamat sa pakape't padasal. Buhay pa naman ako.

Tungkol sa Ilang Pagsubok sa Ekopoetika

Sinusubukan ko palang tumula tungkol sa kalikasan, kaligiran at ekolohikal na krisis sa Instagram. May ilan ding mga pagtatanong lang. Sinusubukan din naming himayin ang ilang mga polisiya at mga pagkilos tungkol sa samu't saring -buhay sa platform na ito. Para lang ano, buksan nang bahagyang mas malaki ang tarangkahan ng siyensya't pamamahala para sa madla. 

Ito ang Instagram account ng Sa Ngalan ng Lawa: @sangalannglawa

Kasal ni Kimmuel

 

Kasal ni Kimmuel at ni Jessa bukas.

May sinagot akong tawag ilang araw bago bukas; hindi ko alam kung sino. Si Kuya Joey pala, hindi ko na mapatay 'yung tawag. Hindi na rin ako nakatanggi, niyaya ako sa kasal ni Kimmuel. Kinuha palang ninong si Kuya Joey.

  

"Ano ba naman 'tong si Kimmuel kung kelan," hindi ko na tinapos at nagsabing pupunta ako. Bukod sa inaalala kong wala akong regalo. Iniisip ko maraming tao at parang hindi pa ako handang lumabas o mangumusta. Ayoko pang makipagkuwentuhan o magkuwento. Pero hindi naman tungkol sa 'kin 'yung araw; kasal nina Kimmuel sa Linggo.

Hindi ko alam kung paano luluwas si Kuya Joey. Wala pa namang bus mula Maynila hanggang Quezon. Malamang doble rin ang pamasahe ko sa dyip. Magkita raw kami sa Jollibee sa Candelaria. Walang follow up call o text si kuya pero nag-ahit na ako ng bigote't balbas. Bukas maghahanda lang ako pero 'pag walang tawag, edi hindi na ako pupunta. Magising kaya ako nang maaga, e umaga na ko natulog. Iniisip ko pa lang, napapagod na ako sa mga okaokasyon.

Paggising ko, walang tawag o kaya text. Tanghali na rin. Nagkape na lang ako habang nakikinig ng podcast. Nakaligtas ako sa okasyon. Baka hindi natuloy dahil bawal nang mag-okasyon ngayon ng lampas sampung tao. O baka naman mali ako ng intindi at a' bente ng Enero pa? Ewan, basta ligtas ako sa okasyon.

Mabait sa'kin si Kimmuel. Palaging tumatawa sa jokes ko. Palagiang mahigpit ang pagkamay. Palakaibigan kahit ang mga simpleng tapik sa balikat. Naalala ko, noong bumista kami sa bahay nila sa Sariaya, magiliw din kaming tinanggap. Hindi ko nakakalimutan ang mga taong naghahain sa'kin ng pagkain kahit minsan lang. Gusto kong magpakita at magbigay suporta  man lang bilang kaibigan kaya lang ang hina-hina ko ngayon. Hindi mapilit ang katawan ko. Sana masaya sila ngayong araw.

Bandang alas-onse tumunog ang tablet ko, bumalandra ang 'Kuya Joey Talaga'. Hindi ko sinagot ang unang tawag. Natawa ako at naisip na si Kuya Joey talaga ang kulit. HAHA. Tumawag uli, sinagot ko at nahiya na ako. Kailan ba yung huling bisita ko kena Kuya Joey, ang tagal na. "Asan ka? May sasakyan ako, pupuntahan kita," si Kuya Joey nga talaga. Tapos na ang kasal at kikitain ako ni Kuya Joey sa Tagpuan in 30 mins. 

Baka kailangan ko rin talaga ito. Wala nang dahi-dahilan. Walang ligo-ligo, nagpalit lang ako ng damit at nagtawas. Hinagilap ko lang ang face mask at shield ko at umalis na ako papuntang Tagpuan. May dala naman siguro si kuyang alkohol, 'yung sa kamay lang.

Disyembre 20, 2020

Kung bakit tayo nagpupuyat kahit wala namang ginagawang matino? Wala lang. Nagpapaikot-ikot at hindi pa rin ginagawa ang mga matagal nang dapat ginagawa. Ang daming dahilan. Inaaliw ang sarili. Naiinis na ko na hindi na ako naiinip. 

#

Disyembre 20, 2020

Sitio Guinting, Brgy. Lalig

Tiaong, Quezon

12:41 am

Madaling araw na, inaantok naman na ako pero bakit ayokong mahiga; parang ang dami kong gustong gawin, ang dami-dami kong nakatambak sa utak ko. Wala akong natatapos. Inaantok na ako pero ang kalat ng utak ko. 

Disyembre 15, 2020

Ayun, kakatanggap ko lang ng rejection letter sa isang science grant na pinasahan ko. Reject na naman e. Wala pa nga akong natatanggap sa science kahit isa. Parang ang exclu-exclusive pa rin ng agham sa akademya. 

Parang noong isang araw, nagbubunyi lang ako sa nakalusot na sanaysay sa isang online exhibit. Mag-arts na lang kaya ako? Di naman 'to nakakabuhay e. Sa ilan, oo. Ginawa ko naman 'yun hindi pala para mabuhay sa aspetong ekonomikal kundi mabuhay; makahinga. 

Bakit hindi puwedeng parehas bangkain ang mga ilog? Sa panahon ngayon dapat bang namimili pa ako kung saan sasagwan? Paano kung matuyo na nga ang ilog nang hindi pa nakakatawid? Natuyo na nga ang ilog.

#

Disyembre 15

Sitio Guinting, Brgy Lalig

Tiaong, Quezon

Disoras

Umuwi ako galing kena Song. Naki-opisina lang, tapos inabot na ako ng alas-diyes ng gabi. Okay lang naman, normal na akong naglalakad ng ganitong oras. Si Mama ang laging nagsasabi na 'wag nang umuwi ng disoras. Puwede rin naman akong makitulog sa opisina ni Edison kaya lang minsan trip ko talagang umuwi at sa bahay matulog. Hindi ko naman namamalayang lumilipas ng ganun kabilis ang oras. Alas-diyes na at nagsalpak lang ako ng podcast sa tainga para sa mga bente minutong paglalakad.

'yung dalawang sekyu na papalapit ako ay parang may sinasabi sa'kin. May curfew na ba ulit? At bakit naman ako sisitahin ng mga sekyu ng isang pribadong negosyo? Parang mali. Tinanggal ko ang earphones at narinig na kung lasing daw ba 'yung nasa likuran ko. Po? Wala akong alam. May lasing daw sa likuran ko na sigaw nang sigaw sa'kin at sinusundan pa ako. Wala po akong alam kako. Nilinga-linga pa nila 'yung pinanggalingan ko. 

Wala rin akong naramdaman. Kahit naman may earphones ako ay naririnig ko 'yung kadalasang tatahulan ako ng aso sa dinadaanan kong madilim na bahay. Rinig ko rin nga ang mga dumadaang sasakyan. Wala akong naririnig na sumisigaw o naramdamang sumusunod. Mas lalong walang nakita. 

Disyembre 12, 2020 + Lisatahan ng Layaw Ngayong Panahon ng Ligalig

Ngayon na lang uli nakatapak ng ibang probinsya, sa San Pablo lang naman. Halos doble pa rin 'yung pamasahe sa dyip. Naaliw naman ako sa mahabang biyahe dahil sa pinakikinggang Spotify playlist na Lasing na Tita sa Videoke na mga kanta nina Jolina Magdangal, Regine Velasquez, Roselle Nava, M.Y.M.P., Jessa Saragoza, atbp. Isa sa mga mahahalagang discoveries ko ngayong taon ay ang Tila ni Lani Misalucha. Naka-full volume pa ko't pumipikit-pikit kung minsan. Na-miss ko ring gumawa ng mga music videos sa utak ko lang sa dyip. Wew.

Bibisita ako sa isang matagal nang hindi nakikitang kaibigan. Pagbaba, sinalubong ako ng mga ga-mais na mga patak ng ulan. Mainit pero may maitim na maitim ang mga ulap. Nilagpasan ko ang Katidral, Kalahi Bakery, Iglesiya, hanggang makita ang lumang kaibigan - ang lawa ng Sampalok. Tatambay lang kami dito ni Edison para manghuli ng pokemon. Maglalakad-lakad pagkatila ng ulan, iinom sa 7-Eleven, lalakad uli habang nag-iikot ng pokeballs. Hindi masyadong nakaka-26 years old at approaching midcareer. Wew.

Bumisita kami sa Paseo, isang bazaar para hanapin 'yung tindahan ng succulents. Si Edison lang ang bibili pero kakatingin nakakuha rin ako ng isang succulent na natuwa ako dahil mukhang sanga-sangang mga tangkay lang s'ya. Natawa lang ako sa natural n'yang disenyo, parang tanga. Chill din lang saglit habang humihigop ng malamig na sikwate. Madilim na pero maaga naman kami umuwi.

#

Disyembre 12, 2020
Sitio Guinting, Brgy. Lalig
Tiaong, Quezon

Ilang Layaw pa kahit may Ligalig na Lumiligid:

1. Nagpa-shave ako ng unang beses. Naisipan ko lang at ang sakit ng blade ng barbero. Naisip ko ako na lang sana at may cream naman sa bahay bakit ko ba naisipan 'to. Nag-tip pa ako dahil mukhang nahirapan ng husto yung barbero sa pag-ahit ng bigote't balbas ko.

2. Bumili ako ng Islander. E ano kung maulan. Magaan ang lakad ko kapag ito 'yung tsinelas ko e. Pakiramdam ko rin hindi ako naghihirap sa buhay.

3. Salad paminsan-minsan. Mura lang naman ang salad sa'min. 'Tsaka maraming kumareng maggugulay at magpuprutas si Mama, dressing na lang ang binibili minsan.

4. Toner, si Edison lang din dapat ang magto-toner e. Napabili na rin ako. Naalala ko namang maglinis ng mukha mga every other night.

5. Cake/ cookies/ brownies, kapag may deadline ako tapos wala akong masulat. Cina-calculate ko naman bago ko bilhin, tipong bawi pa rin naman ako sa kikitain ko menos 'yung gastos sa matatamis.

6. Mae-expire na ang Nintendo subscription namin. Mga mokong, hindi naman naglalaro online, sub lang nang sub. Ayun, ipapa-GCash ko na lang 'yung share ko sa family subscription.

Nagtitipid naman ako, ang hirap lang tipirin ng sarili. 

Disyembre 11, 2020

Alas-dose na agad ng hating-gabi. Wala akong natatapos. Naghalwat lang ako maghapon. Naglinis. Naglaba. Namili ng mga itatapon na. Hindi ko alam kung bakit sabog ako at wala sa focus pa rin. Ilang araw na. Pinipilit ko naman isa-isahin lang ang mga bagay. Ayan, sulat lang ako nang sulat ng mga bagay na kailangang gawin, walang nauumpisahan. Kung meron, hindi naman natatapos. Napapangitan ako sa anumang ginagawa kaya pinapatay ko kaagad. Hindi ko mapigilang 'wag munang kit'lin ang kakaluwal pa lang.

Parang gusto kong lumayas palagi. Tumalilis. 'wag mag-abang. Kumbinsihin ang sariling walang parating. Magpatay-malisya na hindi naghihintay. Kunwari'y ang dasal ay kung may darating ay di darating. Pero nakasilip parati. Para akong nagmamadaling naghahabol sa wala habang hinahabol ng wala. Hindi, hindi ako malungkot. Hindi rin ako naiinip. Saan 'to papunta? May pututunguhan kaya ako, like in terms of life in general? HAHA. Quarter life crisis kaya ito tapos in denial lang ako? Hindi e, parang tinakasan lang ako ng mga musa, baka may rehearsal ng intermission sa christmas party lang nila.

Matino pa naman ako. Gusto ko na lang matulog muna.

#

Sitio Guinting, Brgy Lalig,

Tiaong, Quezon

Disyembre 11, 2020

Napanood namin (ulit) ang Four Sisters and a Wedding

(Spoilers) Wala, holdiay e. Walang pasok, wala rin kaming plano ni Song. Nintendo and Chill sana kaso nasugagaan namin sa Youube yung Four Sisters film. "Hindi mo pa napapanood?!" sabi ko kay Song. It's a must for consuming all of those memes circulating out there! Also, lumabas na sa realidad ang marami sa pelikula gaya ng mej di talaga natin fave si Teodora these days, 'yung ulo na gusto rin nating sabunutan these uncertain times, at 'wag kalimutan ang sabi ni Mama na "we could do better". 

Sa ikaapat na beses kong napanood, napansin ko na yung mga gestures sa umpisa ng pelikula na mas paborito talaga si Teodora ni Mama; (1) pagpasok ni Sam Milby sinabi ni Mama na "ang galing talagang pumili ng Ate Teddy mo" which is vital for the lines re Divisoria pantalon nung mga bata pa sila (2) noong dumating sila from abroad in 2 different taxis, mas warm ang salubong ni Mama kay Teddy, mas malaki ang acting ni Cony Reyes.

'yun lang for today. 

Plaano ang Pasko

"May usap-usapan, sasar'han di umano ang palengke sa Pasko. Ewan ko lang kung pati sa Bagong Taon," nagkukuwento si Mama sa isang hapon habang naghahalwas ng mga prutas para i-blender. Ito 'yung mga prutas ni Ate Carla na may mga tama na, sobrang hinog at di na  mabibili. Gumanda naman ang mga kutis namin.

Pauwi ako galing sa iskul nina Song, nakiopisina lang. Paglabas namin ang lamig na, Amihan na talaga. "Aba, kumakaway na ang mga inaanak," sabi ni Song. Ay, wala akong inaanak.

"Buksan n'yo palagi ang ilaw, kahit hindi matutuloy ang Pasko," si Papa habang isinasaksak ang christmas lights. Natawa ako at pinatulan ko ang pahayag n'ya kung bakit naman postponed ang Pasko. Wala raw kasing mga christmas party. Gabi-gabi n'yang sinasaksak ang puro pula naming christmas lights. Kada naman dadaan si Mama, huhugutin n'ya ang saksak para mamatay ang mga kumikutikutitap. "Alam n'yo bang 100 watts 'yan!" Hinahayaan ko lang naman si Papa na magsaksak ng christmas lights at baka hindi n'ya naranasan 'yun noon sa Dumaguete noong bata pa sila at hinahayaan ko lang din si Mama na hugutin. Patay-sindi nga ang mga ilaw. Alam n'yo bang ako ang nagbayad ng kuryente?

Dumating si Mama isang hapon at kumpirmadong sarado ang mga palengke ng Pilipinas sa 23, 24, 25 at 29, 30, 31 ng Disyembre. Parang noong Undas din na sinar'han naman ang mga sementeryo. Para hindi mag-kumpol ang mga tao. Hindi makakatinda sina Mama at Idon. Wala kaming benta. "Eh sasar'han din ba ang mga malls at department stores?" tanong ko. "Anim na araw na puro kain tayo at walang papasok," sabi ni Mama. Dapat may bigas na tayo bago sarahan ang palengke. Sabi ko naman ay mag-imbak na ng matam'isin. Marami kasing oras para gumawa kami ng matatamis. Maglinis. Maghalaman. Bago man lang magpaalam sa maalat-alat na taon. 

Binabasa ko ang 'Prodigal Summer' ni Barbara Kingsolver

 'yung binabasa ko ngayon, ang ganda ng pagkakasulat na nakakatamad nang magsulat pa. 'yung tipong kailanman ay hindi ako makakapagsulat ng ganito kamalay at ganito kamayaw. Ang bana-banayad ni Barbara Kingsolver sa Prodigal Summer at biologist pala talaga s'ya. Matagal ko nang nabili 'tong libro na 'to e, 35 pesos lang sa Booksale, dahil lang sa mga naturalist illustrations ng moth species sa hardbound na cover. Malay ko bang ecopoetic pala. Hindi pa rin naman ako nagco-conservation work noon. Wala rin akong panahong utayin ang nobela dahil napaka bilis ng mga araw ko noon. Ang haba nga lang ng nobela parang hindi ko matatapos bago matapos ang taon. Hindi rin naman ako nagmamadali. Hindi rin pala ako bumili ng kahit anong libro ngayong taon.

Disyembre 1, 2020 (Hindi Makatulog)

Hindi ako makatulog. Nakatitig lang uli ako nang matagal sa screen. Ewan, bigla na lang parang gusto kong ayusin bigla ang buhay ko. Ang dami kong gustong gawin kung kailan dapat nakahiga na ako. Inaantok naman pero ayaw ng likod humiga. Tinakasan ng kalma. Hindi naman ako natatakot pero parang dapat akong nagmamadali. Dalawang araw ko nang hinihigit ang sariling umupo.  

Alitaptap.mp4

 

Sakmal-sakmal ng dilim ang paligid
Halumigmig ng hangin na nagpapaalala
Malapit na uling mangasunog ang mga bibingka
Sa pagitan ng pinagsalubungan ng mga ilog
Lilingain kung maaaninag pa ang nag-aabang
Na pulahang salaksak, nakapaghapunan na siguro
Sisitsit ang talahiban,

Matitigilan

Kung saan
Namataan ang ahas tulog nang santing pa
Maalalang tawiran nga pala ng mga bayawak
Kahit limang minuto lang sa pitak na damuhan
Na kinukulong ng labin'dal'wang puno
Nangagsindi ang mga mumunting parol
Madaling-madali sa pag-andap-andap
Nag-aakit ng makakausap
Maitawid lang ang gabi
Baling rikit ng mga kislap
Wari'y masidhi ang paghahanap

Mananalangin
Sana'y mapagbigyan
Ang mga salmong tugunan


#