Pinaka Matapat

Bata, Bata, Paano Ka Ginawa? ni Lualhati Bautista

Kay Lea Bustamante ng Bata, Bata, Paano Ka Ginawa? ni Lualhati Bautista

Parang pang kinder lang ‘yung award. Pero ‘yun ang pinaka lutang na katangian ni Lea Bustamante, na isang nanay ng dalawang batang magkaiba ang ama, nagtatrabaho sa isang human rights org, noong panahon ng rehimeng marcos.

Sobrang pelikula ng buhay ni Lea. Pero sobrang totoo lang din ng kuwento n’ya bilang nanay na may anak na magkaibang apelyido. Nagbibigay boses si Lea sa mga ‘di-karaniwang’ pamilya at pagiging totoo. Marami nga kasi sa’tin hindi pinag-uusapan ang mga usapin tungkol sa live-in at kung paano nga gumawa ng bata. Ang sinasabi lang ni Lea, pag-usapan dapat kahit ‘yung mga maseselan na usapin. Hindi dapat nililihim ang katotohanan kahit masakit at kahit hindi kumportable. Parang ganan.

Ang lakas ng tawa ko sa mga harapan nila ni Mrs. Zalamea, ‘yung prinsipal sa school na pinapasukan ni Ojie at ni Maya. Magkaiba nga kasi ng apelyido ang mga bata. At parang hindi maatim ni Mrs. Zalamea na may "ganun" sa "kanyang" paaralan. Hindi nagpa-intimidate si Lea sa mga bulung-bulungan at pamemiressure na ilipat ang isa n'yang anak ng eskuwelahan, she knows her rights. Ano nga ba namang gagawin? E ganun ‘yung sitwasyon.

Hindi ko jina-justify si Lea Bustamante. Sa tingin ko, ang nobela ay mas tungkol sa karapatan, kalayaan, at kahulugan ng pagiging babae o pagbibigay ng kahulugan sa sarili. Sabi sa nobela, nag-uugat ang relasyon ng isang tao sa kanyang lipunan mula sa relasyon n’ya sa kanyang sarili. Kaya hindi s’ya sumama kay Raffy noong lalabas ito ng Maynila para magtrabaho, parang mawawalan s’ya ng kaluluwa. Kaya n’ya nakilala si Ding at nagkaroon sila ng Maya at ni-label na "mag-asawa sa kama lang".

Hindi ito nobela tungkol sa kung ano ang moralidad o kung alin ang ‘dapat’ ganito or ganyan. Kahit naman si Lea, may paglalaban sa kalooban n’ya kung ano sanang nangyari kung pinili n’yang sumama kay Raffy, o kung may iisang tatay lang sana ‘yung mga anak n’ya, at kung hindi na lang s’ya naghanap ng sariling kahulugan bilang babae, bilang tao. Sobrang ma-feels ‘yung pagkikita nina Raffy at Ojie, pinagkaitan na lumaking may tatay si Ojie dahil sa mga pinili nilang landas. Aminado naman si Lea na may pagkukulang ito kay Ojie, iba pa rin ang may tatay.

Real talk din ‘yung sinabi n’ya kay Raf na "hindi mo mae-expect na lagi kang masaya kasi unfair ‘yun". Na minsan kapag malungkot si Lea, iniisip n’yang minsan naman naging masaya rin siya. Real talk din si Lea kapag gusto n’ya ng ano, na kahit babae nag-iisip ng anuhan. Kasi ang pagiging tao ay pagiging babae rin naman. E sa gusto n’ya e. Sabihin na nating feminista si Lea pero hindi naman ibig sabihin n’un ay man-hater s’ya. Though sa takbo ng nobela, she has all the rights to hate men. (spoiler alert!)

Maraming real talk at ma-feels na eksena sa Bata, Bata, Paano Ka Ginawa?. Pinaka paborito ko na yata ‘yung sa ospital. Nakakalungkot na nakakaawa na natawa pa rin ako. Bakit nga? Kapag nagkita ang dalawang babae ng isang lalaki, nagsasabunutan. Nung nagkita ang dalawang lalaki sa buhay ni Lea, si Raffy at Ding sa ospital, ay s’ya pa ang pinagtulungan. At kapag may nangyaring masama sa pamilya, pabaya agad ‘yung nanay, kasalanan nung nanay, at dapat hindi nagtatrabaho ang nanay at nakatutuok lang sa mga bata. Hanggang sa nag-walk out s’ya at tumawag ng taksi. Pagbukas n’ya ng pinto napasigaw s’ya ng mura.

     Mula sa Nov. 8, 2016 blog post. Habang nagbabangayan kami sa isang conference tungkol sa napak-komplikadong info system ng Kagawaran, ay ginugunita sa Tacloban ang ikatlong anibersaryo ng pagtama ng Super Typhoon Yolanda. Nakita ko ang pic ni Sec. Judy Taguiwalo na nagche-check ng mga liquidation papers. At sa P 25.6 B na housing funds ay may natitira pang P 20.7 B. Mahirap naman talagang mag-disburse ng P 3 Bilyong piso sa tatlong taon lalo na kung conventional disbursement methods ang ginagawa nila. Pero kung hindi ito ipa-prioritize at sa ganitong klaseng disbursement speed, aabutin ng dalawang dekada bago matapos ipamahagi sa mga nasalanta ni Yolanda ang housing funds. Alam ba natin kung kailan ulit darating ang delubyo? O saka na lang ulit poproblemahin kapag nariyan na?

...

Nagkalat din ang #PrayforEight. Ngayon pala nagdedesisyon ang Korte Suprema at kasuklamsuklam na hindi sila pumanig sa hustisya. Parang wala na kong naririnig sa mga nagsasalita sa paligid. Nasaan ba talaga ang problema? Nasa akin? Nasa sistema? O nasa meryenda naming strawberry cake na kulang sa tamis?

Pagkatapos ng maghapon, umakyat agad ako sa 2106. Nagbukas ng TV at balak mag-channel surfing, malayo sa mga bali-balita. Nahagip ko si Ate V, alam ko na agad na si Lea Bustamante ang nasa CinemaOne kahit hindi ko pa napapanood ang 'Bata, Bata, Paano ka Ginawa?'. Basta, alam ko si Lea Bustamante nga s'ya. Nakakalungkot lang dahil patapos na 'yung pelikula. Nasa eksena na nagsasalita s'ya sa isang graduation ceremony at nagnanais na magpamana ng isang disente at makataong lipunan para sa mga bata. Mas nakakalungkot dahil parang hindi pa ito ang lipunang 'yun.

Rating:

For Family Goals

Highly Recommended Classic 

I-am-not-worthy-to-review
#

     Ang Gadingan Awards for Filifictional Characters ay isang pagkilala sa mga natatanging karakter sa mga akdang Filipino na nakasalamuha ko na’t nag-iwan ng kakaibang pitik sa akin bilang mambabasa/manonood, bilang Filipino, at bilang tao.

     Disclaimer: Ang Gadingan Awards ay isang award-giving body. Literal na nag-iisa lang ako sa pagpili ng mga karakter at apelyido ko ‘yung Gadingan. Nag-iisa ako sa gitna ng aking critic circle na binubuo ng mga boardmates kong langgam.

#BuwanngmgaAkdangPinoy